[ad_1]
Na de spectaculaire verkiezingsoverwinning ligt het initiatief nu bij de PVV van Geert Wilders om een meerderheidskabinet te vormen. Kiest hij voor een PVV’er als scout of voor een ervaren VVD’er met een rechts profiel?
Toen de verkiezingscampagne nog maar net was begonnen, eind oktober, was de facilitaire dienst van de Tweede Kamer al druk bezig met het zetten van de eerste stap. ter voorbereiding op de verkiezingen van 22 november. Alle glazen deuren en ramen die leiden naar de vleugel waar de onderhandelingen over de vorming van een nieuw kabinet zullen plaatsvinden, zijn afgeplakt.
Ze staan niet meer in de Stadhouderskamer op het oude Binnenhof of in het Gouvernement op het Plein, maar in de veel minder statige ‘Koffiekamer’ van het Max van der Stoelkwartier in het nieuwe Kamergebouw aan de Bezuidenhoutseweg. De grotere bijeenkomsten vinden plaats in de naastgelegen Max van der Stoelzaal.
Puzzel
Vrijdagochtend komen de partijleiders van alle gekozen partijen daar voor het eerst bijeen na de spectaculaire uitslag van de verkiezingen van woensdag. Donderdag bespraken de nieuwe facties al de verstoorde politieke verhoudingen en de gevolgen daarvan voor het nieuwe landsbestuur.
Met de radicaal-rechtse PVV van Geert Wilders als veruit de grootste partij, is het een zeer ingewikkelde puzzel om een werkbaar meerderheidskabinet te vormen. De bijeenkomst met de nieuwe fractieleiders, op uitnodiging van aftredend kamervoorzitter Vera Bergkamp, heeft maar één doel: een ontdekkingsreiziger aanstellen die toezicht gaat houden op de eerste fase van de kabinetsformatie.
De verkenner heeft dan nog maar één taak: het inventariseren van de coalitiemogelijkheden die zij voor zich zien in één of meerdere gespreksrondes met de nieuw gekozen fractieleiders. De partijleiders kijken vooral naar de nieuwe politieke verhoudingen in de Tweede Kamer – en de bestaande in de Eerste Kamer. En ze geven aan of ze voor zichzelf een rol aan tafel zien, en bij wie, of niet. “Moditeit past bij ons”, zullen de verliezende partijleiders roepen. En: “Het is de beurt aan Wilders.”
Kleine opdracht
De verkenner zal dan advies geven over werkbare en kansrijke combinaties aan de Kamer in de nieuwe samenstelling – dus pas na 6 december, als de nieuwe Kamerleden zijn geïnstalleerd. Volgens voormalig VVD-minister Henk Kamp, zelf scout en informant in 2012, is de opdracht van een scout heel beknopt: “De scout hoeft alleen maar te kijken welke informant met kans van slagen aan welke opdracht kan werken.” Want pas na advies van de verkenner kan er een informateur worden aangesteld, die de inhoudelijke onderhandelingen tussen potentiële overheidspartners gaat begeleiden.
De nieuwe locatie in de tijdelijke huisvesting van het parlement is niet de enige verandering die de Kamer heeft bedacht voor de kabinetsformatie. De vorige, uit maart 2021, was slecht. Dat was de formatie die een eeuwigheid duurde en waar vooral in de beginfase van alles misging.
De beruchte gespreksnotitie (‘Pieter Omtzigt, positie elders’) van een van de twee verkenners, die via een oplettende fotograaf was gelekt, leidde tot een diepe vertrouwenscrisis tussen de onderhandelende partijen. Aftredend premier Rutte overleefde ternauwernood het ‘1 april-debat’ dat volgde.
Dat moet deze keer anders zijn, meent de Tweede Kamer. Er werd een adviesrapport en een debat gepubliceerd. Maar de veranderingen zijn nog niet erg revolutionair. Zo keert de koning, als staatshoofd boven de partijen, niet terug om toezicht te houden op het formatieproces. De Kamer heeft echter vorige maand een motie aangenomen waarin wordt bepleit om niet twee maar één verkenner aan te stellen. Dat gebeurde op aanbeveling van de grootste partij – in dit geval de PVV – maar “op basis van een zo breed mogelijk draagvlak” onder de overige fractieleiders.
Daarnaast moet de nieuwe scout nadrukkelijk enige afstand bewaren tot de ‘dagelijkse politiek’ – niet, zoals in 2021, een zittende minister of senator. Opvallend is dat de PVV een van de fracties was die eind oktober tegen deze motie, ingediend door D66 en GroenLinks-PvdA, stemde. Ook de partij van Wilders deed niet mee aan het debat daarover.
En nu mag Wilders met de verkenner komen. In onze eigen PVV-kring is er een tekort aan verfijnde bestuurders die ervaring hebben met formatieprocessen, laat staan die goed overweg kunnen met andere partijleiders. Het is dan ook niet ondenkbaar dat Wilders denkt aan ervaren VVD’ers, met een rechts profiel en met wie hij tijdens Rutte I al als gedoogpartner samenwerkte.
Henk Kamp? Fred Teeven? Deze twee oud-ministers willen er niet over praten. Teeven, die eerder dit jaar al scout was in de provincie Zuid-Holland, suggereert een ander partijlid, de Limburger Frans Weekers, voormalig staatssecretaris van Financiën. “Geert en Frans kunnen het ook persoonlijk blijkbaar heel goed met elkaar vinden.”
© NRC Media
[ad_2]
