Elliott Erwitt: productief fotograaf met veel humor

Elliott Erwitt. Beschikbaar voor werk – stond lang op de site van fotoagentschap Magnum, waar Erwitt ruim zestig jaar lid van was. De Frans/Amerikaanse fotograaf, die donderdag op 95-jarige leeftijd overleed in zijn huis in Manhattan, New York, was tot op hoge leeftijd actief. Als 87-jarige kreeg hij nog een foto-opdracht in Cuba toen Cuba en de Verenigde Staten in 2015 besloten hun relatie na vijftig jaar weer te normaliseren. Zijn voormalige assistente Adriana Lopez Sanfeliu, die hem op die reis vergezelde en een documentaire over hem maakte (Stilte klinkt goed2019), laat op de site van Magnum weten hoe verrast ze was door de energie en werkethiek van Erwitt: “Luister, moet je echt tien uur per dag werken?”

Elliott Erwitt werd in 1928 in Parijs geboren en vluchtte op 11-jarige leeftijd met zijn ouders voor de nazi’s naar de Verenigde Staten. Hij besloot al op jonge leeftijd fotograaf te worden en voltooide als 21-jarige beginneling een portfolio recensie met Edward Steichen, destijds nieuw benoemd tot hoofd fotografie van het Museum of Modern Art in New York. Het zou het begin zijn van een productieve, lange en glorieuze carrière, waarin Erwitt een opvallend gevoel voor doelgerichtheid en enorme energie wist te combineren met een opgewekte en ontspannen houding ten opzichte van zijn vak – want zo zag hij zijn fotografie; niet als een kunst, maar als een beroep dat brood op tafel moest leggen om zijn gezin te onderhouden.

Beroemdheden voor de lens

Erwitt was eerder in Havana geweest; in 1964, op uitnodiging van Fidel Castro, en zou nog vele andere beroemdheden voor zijn lens krijgen. Hij fotografeerde Nixon en Chroesjtsjov in Moskou in 1959, woonde het verlovingsfeest van Grace Kelly en Prins Rainier van Monaco bij (1956) en maakte de iconische foto’s van Marilyn Monroe op de set van De buitenbeentjes (1960). En hij was de fotograaf van dat indrukwekkende beeld van Jackie Kennedy, gemaakt op de begrafenis van haar man in 1963, waarin het rauwe verdriet en de pure wanhoop zichtbaar zijn in dat verwoeste gezicht achter een zwarte sluier.

Het gaat erom dicht bij iemand te komen en een foto te maken. Het maakt niet uit van wie.

Erwitt gaf in interviews regelmatig aan dat hij geen verschil maakte tussen een politicus, een filmster en een onbekende: “Het gaat erom dicht bij iemand te komen en een foto te maken. Het maakt niet uit wie.” Zijn kussende koppel in een auto, de arbeider in Pittsburgh en die tedere foto van zijn eigen vrouw die liefdevol naar hun pasgeboren baby kijkt, zijn ook klassiekers.

Chihuahua en Duitse Dog

Maar misschien staat Erwitt vooral bekend om de humor in zijn foto’s. Hij had een uitstekend oog voor absurde en speelse situaties waarbij mensen en dieren betrokken waren, vooral honden. Erwitt maakte veel fotoboeken over honden – veel mensen kennen die grappige foto van de kleine chihuaha naast de enorme poten van een Duitse dog, de netjes verzorgde poedel die rechtop staat tussen een aantal even verzorgde dames, de dame met suikerspinkapsel en haar hond met precies dezelfde staatsgreep.

Over de betekenis en relevantie van zijn werk Erwitt handelde altijd luchtig. Hij haatte het om zijn werk te intellectualiseren en was een meester in het geven van droog commentaar op zijn eigen beelden (“Waarom fotografeer je zo graag honden?” “Ze vinden het niet erg om gefotografeerd te worden en ze vragen niet om afdrukken.”). En, zo benadrukte hij regelmatig, hij had vaak gewoon geluk gehad: hij was toevallig op het juiste moment op de juiste plek, alsof dat niet al een van de grootste kwaliteiten is die een fotograaf kan hebben.