In deze banlieue stoppen de huiswerkmoeders ermee. ‘Geen zin om politieagent te spelen’

De Franse overheid laat de bewoners van achterstandswijken aan hun lot over. Dit heeft een tragische prijs, omdat de drugshandel daar floreert.

“We zijn gestopt”, zegt Amina Benkhelouf-Segueg voordat ze gaat zitten. ‘Het spijt me dat je voor niets bent gekomen.’ De Gilets Rozen – de Roze Hesjes, zoals de clubmoeders werden genoemd, doen niet meer mee. Benkhelouf, die al jaren een huiswerkinstituut runt in de beruchte wijk Pissevin in Nîmes, is het helemaal beu. “De roze hesjes zien er leuk uit op het podium, maar dat is het dan ook. Ze willen dat we politieagenten spelen. Daar zijn we hier niet voor.”

‘Zij’ zijn de nationale politici die de moeders op het schild hebben gehesen. Ze werden aangemoedigd tot aan het Elysée. Want als je wilt dat de jongeren zich gedragen, moeten ze bij hun moeders zijn, dat was het idee. Bovendien zorgen zij voor ogen en oren in de buurt die bestuurders vaak ontberen. De minister van Grotestedenbeleid heeft een fonds van twee miljoen euro ingesteld voor de Roze Hesjes in 2021.

In Nîmes hadden de Roze Hesjes hun hoofdkwartier in het huiswerkinstituut van de energieke voormalige wiskundeleraar Benkhelouf. Een paar kamers op de begane grond van een appartementencomplex in de wijk Valdegour, boordevol woordenboeken, encyclopedieën en schoolboeken. Tientallen tafels zo dicht mogelijk bij elkaar, zodat er zoveel mogelijk tieners aan kunnen schuiven.

Naast kaarten zijn er collages met foto’s van honderden studenten. Elk van deze jongeren loopt het risico verstrikt te raken in de drugscriminaliteit die als giftig onkruid groeit aan de rand van de zuidelijke steden. Marseille staat erom bekend, maar sinds de tragische dood van de tienjarige Fayed in augustus heeft het ook het veel kleinere Nîmes, 125 kilometer verderop, in zijn greep.

Automatische geweren

Benkhelouf pakt haar telefoon. Ze laat een video zien waarin vijf in het zwart geklede figuren de hoek van een gebouw om lopen. Elke persoon houdt een automatisch geweer losjes in zijn hand. Het werd gefilmd vanuit een kier in het raam, door een toeschouwer die hoorbaar kortademig was. “Dat is hier!” schreeuwt Benkhelouf met een heftige armzwaai. “En dan willen ze in Parijs dat we met deze jongens praten!”

Valdegour en de wijk Pissevin – vlak naast de deur – liggen op amper twintig minuten met de bus van het centrum van Nîmes. Maar die bus is om veiligheidsredenen omgeleid, aldus de intercom. Het illustreert hoe de overheid haar handen volledig uit de probleembuurt haalt. De beloofde agenten van de speciale veiligheidseenheid zijn nergens te bekennen. Het politiebureau naast het huiswerkinstituut is vanaf half zeven ‘s middags gesloten. “Er zijn maar twee politieagenten of zo, en die zitten de hele dag binnen, met de vitrages open”, zegt ze verontwaardigd. Op straat is in ieder geval geen politieagent te bekennen.

Galerie Wagner is het winkelcentrum waar buschauffeurs niet meer heen durven. Sinds 2015 staat er een renovatie gepland. De appartementen boven de winkels zijn al lang geleden leeggehaald. Daarna gingen de winkels één voor één weg en sinds 2019 is er geen wekelijkse markt meer. Het meest recente dieptepunt is de sluiting van mediatheek Marc Bernard aan het begin van de zomer. Toen het personeel werd bedreigd, besloot het gemeentebestuur de mediatheek te sluiten en opnieuw te openen – aan de andere kant van de wijk.

Nu lijkt niemand zich meer druk te maken over het grijze plein voor de winkelgalerij. Het typische jaren zestig ontwerp, met meerdere verdiepingen en een ondergrondse parkeerplaats, maakt het een paradijs voor drugsdealers. De rij winkels is een grijze muur van luiken. Alleen onder de gele luifel van het postkantoor is er nog leven, en wel in het laatst overgeblevene apotheek een oudere apotheker helpt samen met enkele jongere medewerkers zijn klanten. In het obscure steegje achter de galerie heeft een groenteboer nog goederen uitgestald; de kratten met tomaten worden geflankeerd door een paar hangende tienerjongens. Op verschillende plekken in het winkelcentrum leunen jongens van nog geen twintig jaar tegen de muur, terwijl hun ogen schijnbaar nonchalant over het plein bewegen.

Een meisje van een jaar of tien, met het haar in een knot, een bruine legging en een gestreepte trui, zoemt op haar scooter langs de autowrakken op het iets diepere plein. Bij de slagerij steekt haar moeder haar hoofd naar buiten. “Waar ben je?” Op verschillende plaatsen is het beton van de gebouwen zwart geworden en liggen er hopen as.

Territoriale oorlog

“Je hoeft niet bang te zijn”, zegt Anis Ali Ibouroi tegen de verslaggever. De man in het blauwe poloshirt komt oorspronkelijk uit de Comoren en staat op het punt de trap te beklimmen naar het bovenste appartementencomplex waar zijn gezin woont. Hij wijst op de reputatie van het vervallen winkelcentrum. ‘Het is een bendeoorlog. Zolang je de bendes niet in de weg loopt, zullen ze je geen pijn doen.”

Fayed wist niet dat hij een schikking in de weg stond toen hij in augustus met zijn oom en zijn zevenjarige broertje langs de Avenue des Arts langs de Galerie reed. Hij werd in de rug geraakt en overleed. Zijn oom werd ook geraakt, maar wist naar het ziekenhuis te rijden. Hij had niets met de drugshandel te maken, benadrukt de politie. Even daarvoor werd in de wijk Valdegour een veertienjarige doodgeschoten en twee dagen na de dood van Fayed overleed een achttienjarige jongen tijdens een drugsdeal. Naast hem op het asfalt lag een tas vol bankbiljetten van vijf en tien euro.

Ibouroi vindt dat ouders hun verantwoordelijkheid niet nemen. “Ik vraag me af wat ze doen. Waarom zorgen ze er niet voor dat hun kinderen naar school gaan en hun huiswerk maken?” Hij schudt zijn hoofd. “Je hebt hier in Frankrijk zoveel kansen, en dan gooi je ze weg voor snel geld – voor nieuwe sportschoenen.”

Het zijn nog peuters, Ibourois-kinderen. Hij kent de situatie van Benkhelouf niet. Haar zoon zit in het laatste jaar van de middelbare school en wordt daar opgeleid tot kok. De enige stageplaats die hij kon vinden was bij McDonald’s. “En daar moet hij altijd de afwas doen – zodat hij niet in contact komt met klanten”, zegt ze zuur. Si Ali Amel en Saliha Ikrelef, twee bestuursleden van de Roze Hesjes die zijn toegetreden, vullen haar aan. Ze zien het bij hun dochters, en bij alle jonge mensen om hen heen. “Ze krijgen alleen werk in de bouw of de schoonmaak: op plekken waar je hun gezichten niet ziet”, zegt Ikrelef.

Uitgestorven

Ze voelen zich in de steek gelaten door de overheid. Niet alleen als Roze Hesjes, maar ook als burgers. Amels man begint om vier uur ‘s ochtends met schoonmaken en werkt ‘s avonds op de vuilniswagen. De echtgenoot van Ikrelef doet seizoenswerk voor een boer. Er wordt niet veel geld mee verdiend, en het helpt ook niet dat ze afhankelijk zijn van bussen, die nu worden omgeleid. Er wordt bezuinigd op het uitzendbureau dat jongeren aan werk moet helpen. Er zijn geen stages, er is geen werk – en in de tussentijd is er voedsel nodig.

“Kinderen willen hun ouders ontlasten”, zegt Benkhelouf. “Er is een zeventienjarige jongen die ik heb zien opgroeien met mijn kinderen. Ik smeekte hem om op school te blijven, maar hij ging ‘werken’. Zijn vader vertelde me huilend dat hij met veel geld thuiskwam.” Neem het ze niet kwalijk dat ze voor honderd euro een paar uur op wacht staan ​​tijdens een drugsdeal, zegt Benkhelouf. Op de vraag of de vader zijn zoon niet moet aanspreken, steekt ze hulpeloos haar handen omhoog. “Hij zei: hier, papa, betaal de rekening. Het geld is hard nodig.”

De drugshandel is lucratief. In 2022 bedroeg dit in heel Frankrijk 2,7 miljard euro. Dit jaar zou de omzet al bijna vier miljard euro bedragen. De waarde van de handel in Nîmes wordt geschat op 50.000 euro per dag – ruim drie keer zoveel als in 2019. (Justitie heeft de deals geteld die op een beveiligingscamera bij een bekend verkooppunt te zien waren, en van daaruit berekend.) Voor Marseille de schatting ligt tussen de 50.000 en 80.000 euro per dag.

Gelijkenis met Mexicaanse drugskartels

De laatste jaren is de handel steeds professioneler geworden, wat doet denken aan de Mexicaanse drugskartels, zeggen experts. De bendeleiders zijn vaak niet eens in de buurt en laten steeds jongere jongens het werk doen; vroeger waren ze twintigers, maar tegenwoordig zijn ze amper achttien jaar oud. Door te doden bewijzen ze zichzelf en stijgen ze hogerop. Er staan ​​jongens, soms pas veertien jaar oud, op de uitkijk. In Marseille heeft de oorlog, vooral tussen Yoda- en DZ-maffiabendes, al geresulteerd in een recordaantal van 44 doden, vergeleken met 37 vorig jaar en 39 het jaar daarvoor.

In september kreeg de tweede stad van Frankrijk bezoek van minister van Binnenlandse Zaken Gérald Darmanin. Hij beloofde ‘het stof van onder het tapijt te halen’, maar wees er ook op dat het veel zou schelen als mensen geen drugs zouden gebruiken. Concreet komen er in het hele land 238 nieuwe politieposten bij, maakte president Macron begin oktober bekend. Maar hij weigert het leger in te schakelen – ook al is een groot deel van de Fransen daar volgens onderzoek voorstander van.

Volgens de politie is door zijn strenge aanpak inmiddels 40 procent van alle plekken waar drugs worden verhandeld op het departement rond Marseille verdwenen. Deskundigen vrezen dat het weinig effect zal hebben. “Het is een hydra”, zei hoogleraar strafrecht Jean-Baptiste Perrier in lokale media. “Als je één kop afsnijdt, groeit er ergens anders een andere kop.”

Toen Nicolas Sarkozy in 2001 nog minister van Binnenlandse Zaken was, plaatste hij de wijken Valdegour en Pissevin op een lijst van 23 wijken die ‘regelmatig getroffen werden door stedelijk geweld’. Er gaapt een diepe kloof tussen die twee buurten en het keurig aangeveegde, elegante centrum van Nîmes, dat zich eind september opmaakt voor een groot feest: UNESCO heeft het karakteristieke ‘vierkante huis’ geplaatst, een gebouw uit de Romeinse tijd met een indrukwekkend colonnade, op de werelderfgoedlijst.

Jongeren blijven in hun eigen cocon

Ondertussen zijn er jongeren uit de buitenwijken die nog nooit het Maison Carré of het kolossale amfitheater op het plein ernaast hebben gezien. Ze blijven in hun eigen cocon, ook omdat ze het zich niet kunnen permitteren om in hun eigen stad toerist te spelen. Twee derde van de lokale bewoners leeft onder de armoedegrens en slechts een derde heeft werk.

Om de horizon van de tieners te verbreden, organiseerde Benkhelouf elke zomer een zomerkamp. Ze wijst op de foto’s van vrolijke jonge mensen die grappige gezichten trekken en over elkaar heen leunen in de branding van de Middellandse Zee, terwijl ze poseren voor de camera. Dan zucht ze zachtjes. ‘Hij is nu op de uitkijk’, knikt ze naar een van de jongens. Ze ‘verloor’ hem door de drugshandel. Dit jaar kon ze het kamp voor het eerst niet organiseren, omdat de subsidie ​​voor haar huiswerkinstituut is stopgezet. Benkhelouf denkt dat de lokale overheid boos was over het besluit om de Roze Hesjes te stoppen.

Een ander hoofd van de hydra groeit nu in Nîmes. Zelfs als de lerares dat zou willen, zou ze niet kunnen praten met de jongens die met wapens door haar appartement lopen. “Ik ken ze niet. Ze komen van buitenaf en komen hier om hun rekeningen te vereffenen.” Wat haar zo stoort is dat de bestuurders in Parijs dicteren hoe de bewoners goede, gescheiden Fransen moeten zijn. “De bereidheid om goede burgers te zijn is absoluut aanwezig. Maar we hebben middelen nodig om de kinderen weg te houden van het snelle geld. En jij daarvoor hoef je geen roze hesje te dragen.”

Lees ook:

In Nanterre begrijpen ze de onvrede van de relschoppers: ‘Wat er met Nahel is gebeurd, had ons allemaal kunnen overkomen’

Het is al nachten onrustig in Frankrijk, nadat tiener Nahel door de politie werd doodgeschoten. In zijn woonplaats Nanterre zijn de bewoners geschokt door het geweld, maar ze begrijpen waar de frustratie van de jongeren vandaan komt. “Ze hebben gelijk, de politie is racistisch.”