Hoogwater in Nederland: de rivieren hebben ruimte gekregen en die nemen ze nu in

In het oosten van het land staat het water erg hoog. Verslag van een tocht van Spijk naar Deventer langs ondergelopen kades, een roeiboot en zandzakken.

Woensdag 11.09 uur Spijk

Dit? Geert van de Knaap (78) haalt zijn schouders op en wijst naar het water dat tegen de reling van een wandelpad klotst, waardoor een park is verdronken en dat zich uitstrekt zover het oog reikt. “Dit”, zegt hij, “is niets.”

Hij woont al vijfenvijftig jaar in Spijk en is nog geen dag bang geweest voor de Rijn. Vaak mondt het uit bij Lobith Nederland binnen, maar preciezer is dat het een paar kilometer verderop, bij Spijk, gebeurt. De school is gesloten, de kroeg gesloten, de winkel verdwenen. Alleen het dorpshuis staat er nog. Dagelijks loopt Van de Knaap een rondje door het dorp, drieënhalf tot vier kilometer. Vaak kan hij buitendijks lopen, maar woensdagochtend stroomt de Rijn met hoge snelheid het land binnen.

O, zegt hij, terwijl een gemeenteinspecteur langsrijdt. Het water heeft hier soms tegen de dijk geklopt en dat is nu niet meer het geval. Maar hoe verder je de stroom van de Rijn volgt, hoe nijpender de situatie op de kades wordt.

11.36 uur Tolkamer

Ze noemen zichzelf ‘watertoeristen’, een man en vrouw uit Arnhem die vanaf de dijk naar beneden kijken. De Europakade is daar gesloten: een verkeersbord dat waarschuwt voor obstakels steekt boven het water uit en reikt al snel tot net onder je knieën. Dan is er drassig gras, dan nat gras en dan de droge dijk.

Ze kwamen naar Tolkamer omdat je daar kunt zien wat de man “het indrukwekkende deel” noemt. De Rijn en de Waal zijn nog steeds één brede rivier, nu helemaal. En eigenlijk, zegt de man, vindt hij het allemaal wel meevallen. De vrouw wijst naar verder weg: Duitsland. “Het is volledig overstroomd. Dat is anders.”

Lees ook
Een kletsnatte kerst is een stresstest voor de Nederlandse dijken

12.08 Tuindorp

Het water stroomt aan weerszijden van de smalle dijk langs Tuindorp. Eettafels rond wat een recreatieplas moet zijn steken boven het water uit. Op de radio zegt een woordvoerder van de gemeente Deventer dat het water “behoorlijk snel” blijft stijgen. Verderop splitsen de Rijn en de Waal zich en van de bomen die normaal gesproken deze scheiding aangeven, zijn nu alleen de toppen zichtbaar.

12.54 uur Boerderij de Middelwaard, Loo

Mirjam Krop en haar zoon Roeland varen in een houten bootje van hun boerderij naar de dijk. Krop en haar man runnen een biologische oesterzwamkwekerij. Vanochtend hadden man en zoon twee pallets met de tractor naar de kade gereden, waar hulp Lars al stond te wachten om ze naar klanten te brengen. In de zes jaar dat hij helpt, is de boerderij vaak een eiland geworden. Maar hij had het water nog nooit zo hoog gezien als nu.

De voorwielen van de tractor waren vanochtend niet meer zichtbaar. Dat was om kwart voor negen. Daarna steeg het water verder, dus Roeland roeit nu zijn moeder naar de dijk, waar Lars klaarstaat met een krat champignons van een andere kweker.

Krop heeft zich in de bijna dertig jaar dat ze op de boerderij woont nooit zorgen gemaakt over het water. Ze wist waar ze aan begon. Maar de laatste jaren is ze zich meer zorgen gaan maken over klimaatverandering, over extremen. Oude boeren waarschuwen wel eens: als het smeltwater de Nederrijn doet stijgen en het ineens heel hard gaat waaien en het vriest, krijg je vreemde dingen, stuivend ijs, je moet maar kijken of de dijken het houden. De roeiboot is niet meer voldoende. Daarom ligt er vlees van onze eigen koe in de vriezer.

13.57 uur Doesburg

Het water aan de ene kant van de sluis bij Doesburg, waar de IJssel al is afgesplitst van de Rijn, staat ongeveer op hetzelfde niveau als het water aan de andere kant. En dat, zegt een man uit het nabijgelegen Drents dorp, gebeurt zelden. “Meestal is het verschil zo’n vier à vijf meter.” Hij wijst naar het water: buitendijks is dat hoger dan de binnendijkse tuinen.

14.39 uur Zutphen

Langs de N348 tussen Doesburg en Zutphen klotst het water tegen de dijken. De IJssel lijkt een beetje op een meer. Maar omdat het door de uiterwaarden en weilanden stroomt, stroomt het niet over de kade in Zutphen. Er zijn Linda en haar man. Ze wonen een paar straten achter de rivier en gingen, zoals veel mensen, kijken. Toen ze vanochtend keek, stond het water lager. Je kunt daar niet meer lopen.

Mensen zeggen dat dit spectaculair is, zegt ze. Ze denkt dat het niet zo erg is. De waterwerken hier “zijn heel mooi.” De kades zijn hoog en modern en een deel van het voetpad buiten is bedoeld om onder water te zetten. Een bewoner van een van de huizen aan de kade: “We zijn hier beter af dan in Deventer.”

15.28 Deventer

Er staat een file voor de parkeergarage aan de rand van het centrum van Deventer en er lopen mensen op het fietspad, zo druk is het. Slenterende dagjesmensen bekijken het water alsof het een historisch kunstwerk is en weten niet wat ze ervan moeten denken. Dat mensen op het fietspad lopen, komt ook door de dikke zandzakken die op een deel van het trottoir liggen. Ze zijn zo hard als stenen.

Een restaurant zelf barricadeerde de ingang met zandzakken en houten scheidingswanden. Een steen in de muur herinnert ons aan hoe het ooit was. In 1926 stond het water zo hoog dat misschien alleen je hoofd er nog bovenuit stak. In 1995 bereikte het je middel. En nu?

Fenna Edens hangt haar hoofd over de reling. Ze schat het verschil tussen de kade en het water op zo’n tien tot twintig centimeter. In 2011 zijn de vriendjes van haar kinderen hier over de kade gekanood. Maar dat was vóór Ruimte voor de Rivieren, zegt ze meteen. Verderop zijn er loopgraven gegraven die Deventer nu droog houden.

Hoe lang? Verwacht wordt dat het water donderdag het hoogste niveau zal bereiken. Martin Lubberding kijkt vanuit zijn appartement uit over de IJssel. Nederland is volgens hem goed voorbereid. Eén vraag spookt soms door zijn hoofd: “Wanneer zijn de dijken hoog genoeg?”

Lees ook
Ondergelopen kades, wegen en uiterwaarden: het hoge water in beeld

Delen





E-mail de redacteur