Journalist Huib Modderkolk raakte verstrengeld in een digitale wereld vol spionnen

Als onderzoeksjournalist gespecialiseerd in technologie- en inlichtingendiensten ontvangt Huib Modderkolk van de Volkskrant soms een vreemde tip. Dat was eind 2019 ook het geval, toen hij een fascinerende e-mail ontving van Nasir, een Iraniër die beweerde meer te weten over een in Nederland wonende agent van de Israëlische geheime dienst Mossad, die onlangs door Iraanse collega’s was ontmaskerd. De e-mail bevatte te veel details en spionagejargon om volledig verzonnen te kunnen worden. En daarmee was de interesse van Modderkolk gewekt.

Het culmineerde in een zoektocht naar ‘Nasir’ en de waarheid over de ontmaskerde spion. Dit verhaal loopt nu als een rode draad door zijn nieuwe boek Dit wil je echt niet weten. Nasir lijkt een dubbelrol te spelen en heeft geprobeerd zichzelf in te dekken door een Europese journalist in te huren. Waarom Modderkolk? Hij is Nederlands en had bovendien al… Het is oorlog, maar niemand ziet het (2019), een boek over hoe digitale capaciteiten de wereld van spionage hebben veranderd.

Informatie strijd

Ook zijn nieuwe boek raakt dit thema. Tijdens zijn zoektocht raakt Modderkolk verstrikt in een soort informatiestrijd tussen Nasir en de Mossad-man. Hij leert meer over hun rol in de internationale spionagewereld, maar de details worden nooit helemaal duidelijk. Dat is vaak het probleem in deze bijzondere tak van de journalistiek: er is zelden zwart-wit bewijs, je moet vertrouwen op bronnen en jarenlange relaties, of op je eigen instinct.

Het kan je ook paranoïde maken. Modderkolk beschrijft hoe hij steeds verschillende plekken zoekt om te bellen met de mobiele telefoon die Nasir hem heeft gestuurd, hoe hij denkt dat hij wordt achtervolgd en gefilmd door een meisje in de tram, hoe hij overal verdachte dingen ziet en in paniek raakt alsof er een motorrijder in de buurt blijft hangen. hem net te lang. Het geeft het boek spanning, omdat je als lezer ook betrokken raakt bij de moeizame zoektocht naar wat waar is en wat niet.

Lees ook
Alsof je tegelijkertijd naar Oppenheimer, James Bond en Nieuwsuur kijkt

Modderkolk maakt in zijn boek talloze zijstappen. Dit brengt ons bij een Nederlandse hacker die opklimt naar een hoge positie in het Oekraïense cyberleger dat oorlog voert tegen Rusland. Of Richard, directeur bij een logistiek bedrijf, die uiteindelijk 200.000 euro moet betalen aan Russische hackers die de IT-systemen van zijn bedrijf lamlegden.

Ook maken we kennis met Bram, een technicus bij onderzoeksinstituut TNO die vreest dat de vrouw met wie hij meerdere keren op pad is geweest een Russische spionne is. Hij meldt zijn vermoedens bij zijn superieuren en bij de militaire inlichtingendienst MIVD, die in hetzelfde gebouw is gehuisvest als TNO, en na onderzoek blijkt dat Bram inderdaad een doelwit is van de Russen. Hij verliest daardoor zijn baan, misschien omdat hij een te groot risico is geworden.

Het verhaal van Bram is illustratief voor hoe overheden, bedrijven en organisaties ons aansporen om alert te blijven, maar bij dreigend gevaar toch liever de makkelijke weg kiezen. De verslaggever werd niet beloond, maar gestraft voor zijn terechte verdenking.

Computervirus

Uiteindelijk komt Modderkolk veel te weten over de operatie rond Stuxnet, het computervirus dat het Iraanse nucleaire programma gedeeltelijk lam wist te leggen. Stuxnet werd door een Nederlandse agent het Iraanse laboratorium binnengesmokkeld. Dat nieuws was op zichzelf al een tijdje bekend, maar het feit dat zelfs hoge functionarissen binnen de Nederlandse veiligheidsdienst nauwelijks op de hoogte waren van de actie, maakt Modderkolk bijzonder spannend. Hij ontdekt als eerste de identiteit van de AIVD-man en spreekt met zijn familieleden, die eveneens van niets wisten.

Lees ook
Wordt Bart achtervolgd door een geheime dienst?

Het Iraans-Israëlische verhaal is intrigerend en heeft een soort oplossing. Soms doen andere verhalen dat niet. Dat is de grote tekortkoming van dit boek: de verbanden tussen de verhalen zijn niet altijd duidelijk. Modderkolk vergelijkt het zelf met de klimaatcrisis: je kunt over verschijnselen schrijven, maar pas als je ze bij elkaar brengt, begin je het grotere geheel en het grotere gevaar te zien.

Modderkolk maakt de gevaren van de digitale wereld zeker duidelijk, hij schrijft ze vaak op provocerende wijze op. Maar de lijm tussen die verhalen ontbreekt maar al te vaak. Modderkolk laat de verhalen graag voor zichzelf spreken, maar iets meer analyse zou dit boek veel sterker hebben gemaakt.

Delen





E-mail de redacteur