[ad_1]
Hoeveel auteurs schreven de Jesaja-rol die in Qumran werd gevonden? Onderzoeker dr. Maruf Dhali ontdekte het met behulp van kunstmatige intelligentie.
Het was een van de grootste archeologische ontdekkingen van de twintigste eeuw. In 1947 werden zeven manuscripten gevonden in de ruïnes van Qumran, een gebied op de Westelijke Jordaanoever aan de noordwestkust van de Dode Zee. Een herdersjongen volgde een weggelopen geit een grot in, zo gaat het verhaal. Er waren zeven grote aardewerken kruiken met leren boekrollen, in linnen gewikkeld.
De rollen waren gedeeltelijk vernietigd, maar grotendeels nog leesbaar. Bedoeïenen en archeologen ontdekten vervolgens nog meer manuscripten in elf andere grotten. De ontdekking veroorzaakte veel opschudding. De boekrollen werpen nieuw licht op de joodse cultuur in de tijd van Jezus en op de oorsprong en samenstelling van de Bijbel.
Millimeter werk
Dr. Maruf Dhali, oorspronkelijk uit Bangladesh, werkt bij het Qumran Instituut van de Rijksuniversiteit Groningen en doet al jaren onderzoek naar deze Dode Zeerollen. Een gigantische klus. Want hoewel de rollen zijn gescand en gedigitaliseerd, zijn fragmenten ervan vaak zo verouderd en beschadigd dat het handschrift moeilijk leesbaar is.
Voor zijn promotieonderzoek, dat hij in januari afrondde met zijn doctoraat, bestudeerde Dhali de grote Jesajarol gevonden in Qumran. Met 7,5 meter is het een van de langste rollen. Tot nu toe gingen wetenschappers ervan uit dat deze boekrol – overigens: dit is niet de originele tekst, maar een kopie – door één kopiist is gemaakt vanwege het homogene handschrift. Dhali stelde met behulp van AI vast dat het er waarschijnlijk twee zijn.
Voor zijn onderzoek ontwikkelde hij een AI-model, BiNet, waarmee hij alle karakters van handschriften analyseerde. Computersoftware onderzocht onder meer de kromming van elk teken en de afstand tussen de letters. Hieruit bleek dat er een verschil was tussen de eerste 27 kolommen en de tweede 27 van het manuscript. “Het gaat over twee auteurs die zo op elkaar lijken dat je met het blote oog geen verschil kunt zien. De één heeft een iets andere kromming of helling van een letter dan de ander. Je hebt het echt over millimeterwerk.”
Op basis van deze vondst lijkt het erop dat de tweede auteur probeerde het handschrift van de eerste zo nauwkeurig mogelijk over te nemen, zegt Dhali. “Dat wijst op een schrijfcultuur met scholen waar leerlingen les kregen. Het kan zijn dat de auteurs op dezelfde school zijn opgeleid. Dat kunnen een leraar en zijn leerling zijn, maar ook een vader en zijn zoon.”
Doorzettingsvermogen
Zonder AI zou deze ontdekking niet mogelijk zijn geweest, zegt Dhali. “Iemand zou jaren aan dergelijk onderzoek doen. Het zou een enorme energie en doorzettingsvermogen vergen. Ook dit zijn zulke minuscule verschillen dat ze bijna onzichtbaar zijn. Bovendien heeft een persoon altijd zijn vooroordelen of veronderstellingen. Een AI-model heeft hier geen last van. Die neemt een beslissing puur op basis van cijfers.”
Met behulp van AI ontwikkelde Dhali ook een programma waarmee hij de datering van Dode Zeerollen vrij nauwkeurig kon bepalen. Met behulp van koolstof onderzocht hij dertig ongedateerde fragmenten in het laboratorium in Groningen. Vervolgens trainde hij AI om de rest van de rollen in een tijdlijn te plaatsen. “Dit model biedt mogelijkheden om ook andere handschriften te dateren. Niet alleen uit Dode Zeerollen, maar ook uit manuscripten uit het Nieuwe Testament.” De datering van de grote Jesajarol was eerder onderzocht en ligt tussen 125 en 100 v.Chr.
Ben je verrast door de mogelijkheden van AI?
“Het feit dat ons algoritme alle karakters uit de oude manuscripten kon ontcijferen, verraste mij. Sommige fragmenten bevatten slechts vijf tekens. Het is een van de grootste successen van ons project. Als dat niet was gelukt, hadden wij de gegevens niet kunnen blijven verwerken. Het mooie is dat we onze software in nog veel meer domeinen kunnen inzetten. In de zorg, bijvoorbeeld bij de analyse van medische beelden. Maar ook bij het analyseren van historische documenten. Je kunt echt 2000 jaar terug in de tijd gaan en reconstrueren wat er toen gebeurde. Ons AI-model is als een tijdmachine.”
Er zijn weinig onderzoekers in de theologie die AI gebruiken. Wat zou je tegen hen willen zeggen?
“AI kan geen mensen vervangen, maar is een hulpmiddel. Met behulp van AI kunnen theologen en historici documenten efficiënter doorzoeken. Bovendien geeft AI hen een onbevooroordeeld resultaat. Waarbij het nog steeds de theoloog is die de conclusie moet trekken. Ik onderzocht bijvoorbeeld dat de grote Jesajarol twee auteurs had. Maar wie zijn die twee auteurs? Dat is de beslissing van de theoloog.”
“Ik verwacht dat er in de toekomst meer werk zal worden gedaan met kunstmatige intelligentie. AI-technologie is toegankelijker dan voorheen. Bovendien beschikken we nu over meer onderzoeksdata dan voorheen.”
[ad_2]
