Karmit (28) uit Sneek schreef vioolconcert over menselijkheid, imperfectie en de schoonheid daarin

‘Het is goed zoals het is’, schreef violist Pieter van Loenen in zijn partituur boven het derde deel van zijn partituur van Mimese het vioolconcert dat Karmit Fadael voor hem schreef.

Zo’n eerste repetitie. Voor het eerst in het echt de noten horen die tot dan toe vooral in je hoofd dansten. Verdeeld over de vioolsolist en alle instrumenten in het orkest.

Karmit Fadael tegen Pieter van Loenen: “Ik heb je het vaak horen spelen, maar nu heb ik ook de context gehoord. Dan vallen er heel wat kwartjes.” Pieter: “Je hoort nu voor het eerst echt dat het allemaal samenkomt. Het is nooit mechanisch. Iedereen maakt er iets van, zo vind je elkaar en dat maakt het levend.”

Ze kennen elkaar van het conservatorium in Den Haag. Karmit Fadael (28) studeerde daar compositie (ze leverde deze week net haar scriptie in) en Pieter van Loenen (31) een paar jaar hoger viool.

En nu, en daarna?

Van Loenen zit soms in de strijkerssectie van het Noord Nederlands Orkest. Dat orkest benaderde hem voor een vioolconcert en hij raadde Karmit Fadael aan. Ook omdat ze tijdens de coronaperiode nauw samenwerkten aan een reeks etudes voor viool solo.

Karmit, zelf een violist, schreef Mimese dus uitdrukkelijk voor Pieter. “Met hem op de app. Er was alleen Pieter. Ik begon te schetsen en ging meteen naar Pieter. Ik kon zijn geluid echt gebruiken in mijn proces, ik wist hoe het zou klinken op zijn viool.”

Ook voor hem was het spannend. “Dan speel ik zo’n sketch, een zinnetje of een melodie, zonder context. Dat ik dacht: wat nu, hoe nu verder? Dus wat zal dit eigenlijk zijn? Het voelde heel erg alsof het in het niets hing. En toen was daar opeens dat stukje.”

Dat is het mooie van werken met een levende componist – die ook wil luisteren. Karmit: “Het is pas leuk als Pieter meedoet. Dat is de kracht van het proces.”

Mimese versterkt, zoals Karmit het noemt, enigszins de individualiteit in Pieters spel. “Ik vind dat hij heel muzikaal speelt op een hele heldere manier. Het is een heel oprechte manier van spelen, met veel oog voor detail. Hij speelt mijn muziek precies zoals het hoort.”

Overdrijf de zaken niet en zeker niet op een onnatuurlijke manier, dat is wat ze wil zeggen. Pieter onderkent dat, ‘althans, dat is wat Karmit al vaker heeft gezegd en ik moet er altijd van blozen. Ik denk dat dat een belangrijke waarde is in muziek, dat je integriteit hebt. Ga niet voor showmanship. kern van de zaak en vermijd franje zoveel mogelijk.”

Met de aloude vorm van het soloconcert, en dat is het ook Mimese Het gaat er immers om, zoals Pieter zegt, ‘laten zien wat een solist kan’. Wat mooi, oooh en aaah. Dat vind ik niet zo interessant.”

Nog een vorm van virtuositeit

Bij Pieter en Karmit gaat het om een ​​andere vorm van virtuositeit. Pieter: “Op overtuigende wijze een muzikaal verhaal brengen. Dat is technologie, maar dat is ook je kunstenaarschap, je levenservaring die je omzet in een muzikaal betoog. Een emotioneel verhaal.”

Etude, vioolconcert, symfonieorkest: het zijn vormen uit vervlogen tijden, maar dat betekent niet dat je er nu niets mee kunt. Pieter: “Je erft vormen uit het verleden die zich aanpassen aan onze tijd. Symfonieorkesten in Nederland, en vooral het NNO, maken zich grote zorgen over: hoe positioneren wij ons in de huidige tijd? Dat doen ze ook heel goed. Muziek is iets levends en niet alleen maar het reproduceren van oude vormen.”

Karmit: “Maar daar zit ook veel kracht in. Als kunstenaar heb je het allemaal in je gereedschapskist . Gebruik het op je eigen manier. Je kunt een orkest zo nieuw organiseren als je wilt. Je hebt al die opties in je. Maar je bent je bewust van wat er al is. Dan wordt het iets groots. O, een vioolconcert! Daar moet je iets aan toevoegen.”

Karmit schreef dit stuk niet eens of nauwelijks op de viool. “Alleen de eerste paar melodieën misschien. Daarna ben ik overgestapt op hoofd en piano. En zingen. Het derde deel heb ik in zijn geheel gezongen.”

“Oh ja, dat begrijp ik”, reageert Pieter. “Dat deel zing ik al de hele dag. Die natuurlijke lijnen! Hoe een melodie ontstaat. Als je viool speelt, wil je de menselijke stem benaderen. Zeker als het om melodieën gaat. Hoe werkt zo’n melodie? ?”

Dat derde deel is het langzame slotdeel – nogal atypisch voor zo’n vioolconcert. “Het is de emotionele afsluiting van het stuk”, zegt Pieter, “na de zoektocht van de eerste twee delen.”

Spiegels

Karmit: “Het gaat over reflectie en kijken naar dingen. Dat is een beetje een frustrerende zoektocht. Op weg naar perfect spel, perfecte frasering in het compositieproces.”

Pieter: “Ik denk dat de strekking van het stuk is: je vindt uiteindelijk niet wat je zoekt. Mimese is letterlijk imitatie, je hebt voortdurend motieven die in het orkest worden nagebootst en omgekeerd. Maar net even anders. Dan maak je er zelf iets van. Die individualiteit blijft de kop opsteken.”

Het tweede deel is bijna een strijd tussen orkest en solist. In dat derde, langzame deel, bijna een koraal, volgt acceptatie. “Dat het niet lukt”, zegt Pieter. Karmit: “Maar het is goed zoals het is.” Voor hem is dat de sleutel tot het stuk. De schoonheid van imperfectie.

Of zoals Karmit zegt: “De schoonheid van de mensheid. Het ligt niet in de menselijke natuur om perfect te zijn. Het zijn juist deze tekortkomingen die we moeten omarmen. Anders worden we een soort AI. Het is een ode aan de imperfectie, aan de mensheid. Moet je nog steeds naar perfectie streven, is dat het waard? Je bent goed zoals je bent.”

Pieter: “Dat vind ik een heel emotionele boodschap. Als je leert los te laten, zullen andere dingen wel lukken. Dan kom je tot wie je bent, je individualiteit. Dan wordt het mooi, daar ontstaat schoonheid.”

Dat geldt voor alles, maar zeker ook voor het live muziek maken. Karmit: “In het echte leven is dat live optreden nog steeds ontroerend. Het blijft communiceren. Juist vanwege die kleine onnauwkeurigheden. Die menselijkheid.”

Het is goed zoals het is.

Concerten, met verder Canto ostinato door Simeon ten Holt en Mantra-elegie door Anders Hillborg: 11/4, Muziekgebouw aan’t IJ Amsterdam (rechtstreekse uitzending via NPO4), 12/4, Oosterpoort Groningen, 13/4, Tivoli Vredenburg Utrecht.