Waarom vrouwen in het meest gelijkwaardige land ter wereld massaal staken

Leraren, vissers, bankiers, verpleegsters en de premier. Dinsdag zullen IJslandse vrouwen uit alle beroepen massaal zonder werk komen te zitten om de aandacht te vestigen op de aanhoudende loonkloof tussen mannen en vrouwen en op gendergerelateerd en seksueel geweld in het land.

IJsland wordt beschouwd als een wereldleider op het gebied van gendergelijkheid. Het land staat sinds 2009 aan de top de mondiale ranglijst van het World Economic Forum, waardoor de genderkloof daar volgens dit rapport het kleinst is. De IJslandse regelingen voor ouderschapsverlof en kinderopvang worden wereldwijd met bewondering bekeken. Toch bedraagt ​​de loonkloof tussen mannen en vrouwen 21 procent en uit onderzoek blijkt dat 40 procent van de IJslandse vrouwen in hun leven te maken krijgt met gendergerelateerd of seksueel geweld.

“We zijn nog niet klaar”, zegt Freyja Steingrímsdottír aan de telefoon, “dit is geen gelijkheid.” Steingrímsgottír is een van de stakingsorganisatoren en communicatiedirecteur bij BSRB, de grootste federatie van openbare vakbonden in IJsland. Ze ziet hoe de status van IJsland als gelijkheidsparadijs de voortgang van de gendergelijkheid in het land belemmert. “We zijn zelfgenoegzaam vanwege onze status. We hebben niet langer de behoefte om te vechten.”

Chaos

Volgens Steingrímsdottír is de staking een kans om vrouwen in IJsland weer wakker te schudden. Hoewel vrouwen in IJsland jaarlijks op 24 oktober demonstreren, is dit de eerste staking die een hele dag duurt sinds 1975. In 1975 verliet maar liefst 90 procent van de IJslandse vrouwen hun baan, wat chaos veroorzaakte. Zo kwamen de telefoondiensten vrijwel tot stilstand; kranten moesten sluiten omdat de zetters vrouwen waren; en scholen gingen dicht omdat 65 procent van de leraren vrouw was.

Kort na de actie keurde IJsland zijn eerste gendergelijkheidswet goed en kort daarna koos het land zijn eerste vrouwelijke president – ​​het eerste democratisch gekozen vrouwelijke staatshoofd ter wereld.

Steingrímsdottír hoopt dat de staking dit jaar ook concrete gevolgen zal hebben: “De grootste stap in het dichten van de loonkloof zou het verhogen van de lonen in door vrouwen gedomineerde sectoren zijn.” Uit onderzoek blijkt dat banen die traditioneel met vrouwen worden geassocieerd, zoals schoonmaken en verzorgen, in IJsland nog steeds ondergewaardeerd en onderbetaald worden.

Maar de campagne gaat niet alleen over betaald werk, benadrukt de organisator: “Vrouwen hebben nog steeds vaak de meeste verantwoordelijkheid bij het opvoeden van kinderen. Zij doen het meeste huishoudelijk werk.” Het doel van de staking is ook om het belang van dat werk bloot te leggen.

Hiervoor gebruiken de organisatoren de feministische theorie van de verschillende ‘ploegendiensten’ waarin vrouwen werken. De eerste dienst heeft betrekking op iemands betaalde baan. Daarnaast vindt er een tweede verschuiving plaats van gezinszorg en onbetaald werk in het huishouden. De zogenaamde derde shift gaat over het mentale werk dat vrouwen vaak verrichten. Steingrímsdottír: “Vrouwen mogen dinsdag niet naar kantoor, maar ze mogen ook niet voor de kinderen zorgen of nadenken over een verjaardagscadeau voor hun schoonmoeder.”

Ongelijkheid

De gelaagdheid van de ongelijkheid staat dit jaar in ieder geval centraal in de staking. De 37 organisaties die het initiatief namen, benadrukken ook het verband tussen economische vormen van ongelijkheid, zoals de loonkloof, en sociale vormen, zoals gendergerelateerd en seksueel geweld.

“Het hangt allemaal met elkaar samen”, zegt Steingrímsdottír, “daarom roepen we niet alleen vrouwen op om te staken, maar bijvoorbeeld ook niet-binaire mensen. We vechten allemaal tegen dezelfde systematische ongelijkheid en de invloed van het patriarchaat.”

Ze is blij dat de campagne zoveel aandacht krijgt en hoopt dat een historisch aantal vrouwen meedoet. Overheidsinstanties en grote IJslandse bedrijven hebben al gemeld dat ze de staking steunen. Ook veel winkels houden dinsdag de deuren gesloten, evenals scholen en kinderdagverblijven.