Hoe je de Sonja Barend Award wint

Wat maakt een tv-interview goed? “Je weegt het onweegbare”, verzucht Walter van der Kooi aan de telefoon. Zijn reflecties op de vraag wie of wat daadwerkelijk de kwaliteit van een interview bepaalt, haalden de tv-criticus De Groene Amsterdammer heeft “een of twee keer” niet deelgenomen aan de vakjury van de Sonja Barend Prijs.

Maandag wordt de prijs voor het beste tv-interview van het jaar uitgereikt. Dit jaar zijn negen interviews genomineerd, elk met hun eigen bijzonderheid: van de tranen die Kefah Allush bracht tot tv-persoonlijkheid Bridget Maasland in De kisttot de brand die Pieter Jan Hagens oud-minister Henk Kamp blootlegde Buiten rechtbank.

Het lijkt haast onmogelijk om één van die uiteenlopende tv-interviews te kronen tot de beste in zijn soort. Hoe weeg je het onweegbare? Wat maakt een tv-interview goed? Hoewel er niet zoiets bestaat als een succesformule, kan er wel iets nuttigs gezegd worden over de drie hoofdelementen.

De interviewer

Journaliste en tv-presentatrice Hanneke Groenteman, die nu zelf interviewles geeft, heeft tussen de lessen door tijd om te vertellen wat een interview goed maakt. Dat hangt voor een groot deel af van de persoonlijkheid van de interviewer, zegt Groenteman, al is die persoonlijkheid ook lastig te definiëren. “Net zoals je sexappeal niet kunt beschrijven, kun je charisma en persoonlijkheid ook niet beschrijven. Het is een mix van talent, intelligentie, humor en vaardigheid.”

Een goede interviewer heeft volgens Groenteman het vermogen om “alles wat je al weet op de achtergrond te zetten en bijna blanco met je gast te praten. Natuurlijk ben je nooit blanco – je bent goed voorbereid, je hebt alles gelezen – maar je moet je toch zo positioneren dat je geïnterviewde denkt dat hij of zij je alles moet uitleggen. De nieuwsgierigheid van een vijfjarig kind combineren met de wetenschap van een ervaren journalist: dat is heel lastig.”

Op televisie is het extra moeilijk, zegt ze. “Dat moet wel een beetje grappig en spannend zijn. De opnameregisseur zwaait dat je nog drie minuten hebt, er zijn camera’s waar je aan moet denken… Ik kan wel twintig dingen opnoemen die tegelijkertijd je aandacht vragen.” Nog een onmisbare kwaliteit: de interviewer moet een ervaren multitasker zijn.

En volgens Groenteman zijn de eisen aan een talkshowpresentator extra hoog. “Dat is een ontzettend lastig format. Je moet urgent nieuws verzorgen, maar ook entertainment verzorgen; liefst met wat muziek en een grapje tussendoor. Dat zijn eigenlijk nog meer ballen om in de lucht te houden dan de serieuze Nieuwsuur.” Zo is Eva Jinek in de ogen van Groenteman zo’n echte ‘alleskunner’. Deze talkshowhost won de prijs in 2018 en is dit jaar opnieuw genomineerd. “Ze combineert heel goed een soort scherpte en zakelijkheid met lichtheid en humor.”

De directeur

Maar alleen een getalenteerde interviewer is niet genoeg, zegt filmjournalist en vakjurylid Omar Larabi. “Alle goede journalisten en presentatoren hebben ook een goede regisseur”, zei Larabi telefonisch. “Ze vormen een eenheid. De presentator moet die intuïtie hebben, dat vermogen om direct te anticiperen. Maar er moet ook iemand achter de schermen werken die dat talent van buitenaf heel goed kent.”

Volgens Larabi is de manier waarop je een interview in beeld brengt in principe net zo belangrijk als de vaardigheden van de interviewer. “Als je iets niet goed maakt, wordt het al snel als amateuristisch bestempeld.” En natuurlijk werkt het ook andersom: als de vorm opvallend goed is, tilt het het tv-interview naar een hoger niveau.

Cornald Maas, genomineerd voor een aflevering van Volle zalen, is daar volgens Larabi een goed voorbeeld van. “Wat ik spannend vind aan Cornald Maas is dat hij vaak heel dichtbij mensen komt, in hun persoonlijke kring. De cameraman filmt hem vanaf de schouder: dat geeft het idee dat je als kijker in de kamer staat waar Cornald ook is. Zo starten veel van de afleveringen van zijn programma, waardoor je meteen in een intieme setting terechtkomt. Voor hem werkt het goed omdat hij een ontwapenende stijl heeft, en over de schouder filmen zorgt meteen voor een luchtige sfeer.”

Naast de regisseur werken er achter de schermen nog veel meer mensen die verantwoordelijk zijn voor de kwaliteit van een interviewprogramma: van de cameramensen tot de redactie die het onderzoek doet.

De geïnterviewde

Tot slot weet Van der Kooi een groep mensen te noemen die meer eer zou moeten verdienen: de geïnterviewden. Vooral binnen de categorie human interest ziet hij hoe “een enorm verschil in kwaliteit voor een belangrijk deel bepaald wordt door de gast.”

De tv-recensent vermeldt het gesprek dat Carrie ten Napel voert Op 1 uitgevoerd bij moeders van dochters aan wie euthanasie was verleend. “Carrie is hiervoor genomineerd en ik feliciteer haar, ze heeft het goed gedaan. Maar de reden dat dit zo ontroerend was, was vanwege die drie vrouwen die echt ongelooflijk goed waren. Was dit de beste interviewer? Nee eigenlijk niet. Maar het was het meest indrukwekkende interview. En daarvan kun je 90 procent aan die vrouwen toeschrijven.”

Volgens Van der Kooi zijn deze relaties anders tijdens een politiek interview. Daar neemt het gesprek vaak de vorm aan van een ‘gevecht’ en moet de interviewer ‘ondervragingsvaardigheden op onderzoeksniveau’ beheersen. “Bij Nieuwsuur daar zijn ze heel goed in”, zegt hij over het programma dat al vier keer het winnende interview afleverde en dit jaar opnieuw genomineerd is.

De verschillen tussen de genres, de vraag wie het succes van een interview kan toeschrijven: Van der Kooi vindt het ingewikkeld. “Dat was voor mij even een reden om niet meer mee te doen, omdat ik het tijdens een interview te complex vond. Maar het is een vak, het is goed dat er een prijs voor staat. En dat Sonja Barend met terugwerkende kracht wordt gehonoreerd, is ook zeer terecht.” De koningin van de talkshow reikt maandagavond persoonlijk de prijs uit aan wat ‘het beste tv-interview van het jaar’ genoemd mag worden van de vakjury – waaraan ook Van der Kooi deelnam.

Uitreiking van de Sonja Barend Prijs bij Khalid & Sofie, maandag, NPO1, 19.00 uur