Kijk naar de tractor, de maaidorser en de verfijnde granen. Kijk maar eens naar de vooruitgang die ze ons hebben gebracht, zei filosoof en schrijver Jaffe Vink zondagmiddag in het Fries Landbouwmuseum. We glunderen vaak, we zijn sterk in vergeten, maar er is zoveel om blij over te zijn.
Vaak hoor je mensen zeggen: Vroeger was alles beter, het leven was simpel, de buren waren aardig en het dorp was nog een gemeenschap. Jaffe Vink kent alle klassiekers. “Vroeger was er geen televisie, noch verkeerslawaai en landbouwgif. Varkens lagen in de modder, de vogels zongen en boven de eettafel brandde de lamp.”
Maar kijk eens naar het schilderij ‘De Aardappeleters’ van Vincent van Gogh. Finch tegen het publiek: “Wat zie je?” Een toeschouwer: “Misschien wil Van Gogh de armoede blootleggen?” Een heer: “Wat ik me altijd afvraag: waarom schilderde Van Gogh die mensen zo lelijk?” ?” Een dame: ”Misschien wilde Van Gogh laten zien dat het beter gaat met mensen dankzij de aardappel?” Gemompeld vanuit de achterkant van de zaal. ‘Nou, zo zien die diners er niet uit.’
Duisternis der eeuwen
Die laatste opmerking slaat de spijker op de kop. Ook Jaffe Vink vindt de aardappeleters uit 1885 er niet bepaald patent uitzien. Ja, er staan aardappelen op tafel. “Maar wat zien we niet? We zien geen wortels, sperziebonen of kippenpoten. En het raam achterin biedt uitzicht op de duisternis van weleer.”
Van Gogh verheerlijkte volgens Vink het boerenleven, maar noemde het huis van de aardappeletende familie De Groot een spelonk. Het ging helemaal niet zo goed met de mensen aan tafel. Ze hangen nu in het Van Gogh Museum in Amsterdam en als je ze mee zou nemen naar de Albert Heijn onder het Museumplein, waan je je in het paradijs. Finch rammelt als een machinegeweer: “Als ik de vele soorten sla zie, de haricot verts, de peultjes, de sugar snaps, de sinaasappels uit Spanje, de rijpe mango’s uit Burkina Faso.”
En hoe zit het met de tractoren, die het werk op de boerderij zoveel gemakkelijker maakten? Pas na de Tweede Wereldoorlog veroverden ze Nederland en twintig jaar later, in de jaren zestig, volgde de combinatie. De oom van Jaffe Vink, die opgroeide in het Groningse Scheemda, had een loonbedrijf en was de eerste in de omgeving die zo’n maaidorser kocht.
Eén man, één machine
Vink, die als jongen wel eens meereed: ‘De maaidorser stampte over de velden in de geur van staalplaten en dieselolie. We gingen door tot de dauw viel, daarna hebben we thuis even gedoucht en toen was de kermis.’ ‘ De maaidorser was de kroon op de prestatie: ‘Een man maaide en dorsde op één dag op een machine de tarwe voor twee en een half miljoen broden.’
Al die machines zijn ontstaan uit de hoofden van grote geesten, maar aan het eind van de middag raakt Jaffe Vink pas echt geïnspireerd als hij vertelt over zijn held, de Noors-Amerikaanse agronoom Norman Borlaug. Vanaf 1960 bestreed Borlaug samen met de Verenigde Naties de honger in de wereld. Hij verbouwde al sinds 1944 graan, maïs en rijst en ontving in 1970 de Nobelprijs voor de Vrede voor zijn baanbrekende werk.
Gaandeweg kreeg hij echter steeds meer kritiek van mensen die de Apocalyps verkondigden, aldus Vink. “Verwende westerse jongeren spreken nu van genetische manipulatie in plaats van genetische modificatie.” Nee, de schrijver-filosoof heeft weinig sympathie voor zwarte kijkers ‘die burgers bang maken’. Over het boek Stille lente van Rachel Carson: “Ze schreef dat er een lente zou komen waarin de vogels niet meer zouden zingen. Ze had gelijk toen ze het overmatige gebruik van DDT bekritiseerde. Maar ze deed het op zo’n zeurderige, zo’n apocalyptische toon.”
Nee, Jaffe Vink ziet de wereld anders. Kijk eens wat we hebben bereikt, zegt hij. Kijk bijvoorbeeld eens naar de nieuwste melkmachines. “Binnen twee minuten melkt zo’n robot 50 procent van de melk van een dier, en sensoren detecteren CO2 en methaan in de uitademing van de koe.” Niet voor hem.
