Fabrikanten vermijden massaal de nieuwe en strengere regels voor plastic verpakkingen voor eenmalig gebruik. Zo stoppen ze appelsap in drankkartons in plaats van flesjes, waardoor ze geen statiegeld hoeven te vragen en de productprijs laag blijft. Dit vermijdingsgedrag leidt niet tot minder plastic zwerfvuil, waarschuwt de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT).
“Wat bedrijven doen is niet illegaal, maar wel onwenselijk”, zegt de inspectie over het handelen van voedselproducenten, supermarkten en afhaalbedrijven. “Dit past niet in het doel van de wet om de hoeveelheid plastic in het milieu terug te dringen.”
De afgelopen twee jaar hebben Nederlandse bedrijven te maken gehad met steeds strengere regelgeving. Statiegeld op kleine plastic flesjes is sinds 1 juli 2021 ingevoerd, maar bedrijven omzeilen die regel sindsdien door hun drankjes in karton te stoppen. Zwerfvuilactivist Dirk Groot, beter bekend als de Zwerfinator en al jaren nauwkeurig de zwerfvuilcijfers bijhoudt, vindt de laatste tijd veel meer kartonnen verpakkingen van bijvoorbeeld Goudappeltje, Appelsientje en Maaza in de natuur.
Deze fabrikanten stopten hun product voorheen in flessen. “Het jaar vóór de introductie van statiegeld was nog maar 7 procent van de middelgrote pakken gevuld met water, limonade of vruchtensap, maar in 2023 was dit gestegen naar 47 procent”, aldus De Groot in een rapport.
Gratis is niet meer toegestaan
Een andere vorm van vermijdingsgedrag betreft plastic wegwerpverpakkingen die consumenten maar één keer kunnen gebruiken, zoals de frietcontainer bij de snackbar. Vanaf 1 juli 2023 moeten ondernemers geld vragen voor die plastic bekers en bakjes: Gratis aanbieden is niet meer toegestaan.
Maar er zijn uitwijkmogelijkheden om te voorkomen dat u de heffing moet betalen. Een voorbeeld hiervan betreft de vorm van verpakkingen, waarmee bedrijven regels kunnen omzeilen. Voor een ‘vormvaste’ bakje (plastic bakje voor bijvoorbeeld frikandel of kroket) moet je als consument bijbetalen, maar voor een zakje friet niet. Dat heeft te maken met de vorm: vormvaste verpakkingen vallen onder de nieuwe regels, maar verpakkingen die gekreukeld kunnen worden niet.
De inspectie ziet dat bedrijven overstappen op verpakkingen die nog steeds van plastic zijn, maar niet onder de nieuwe regels vallen. “Plastic wordt zo vervangen door plastic”, zegt een woordvoerder.
Regels omzeilen
Snacksauzen zoals mayonaise en ketchup worden bij afhaalwinkels nu ook vaker verkocht in knijpzakjes (geen meerprijs) in plaats van harde bakjes (wel tegen meerprijs). Wat ook gebeurt is dat ondernemers bijvoorbeeld rietjes of bakjes aanbieden als ‘herbruikbaar’ of ‘wasbaar’, maar dit hergebruik is in de praktijk helemaal niet haalbaar. Dit gebeurt niet alleen bij verpakkingen, maar ook bij wegwerpproducten zoals plastic rietjes, borden en bestek. “Niet veel mensen zullen een rietje wassen”, zei een woordvoerder.
Staatssecretaris Vivianne Heijnen van Infrastructuur en Waterstaat vindt de conclusies van het ILT-rapport een doorn in het oog. “Dit betekent dat onze economie langzamer circulair wordt dan mogelijk zou zijn”, zegt ze in een brief aan de Tweede Kamer. Bij de evaluatie van de regels in 2024 zal zij de ‘signalen’ meenemen.
Gratis onbeperkt toegang tot Showbytes? Welke kan!
Log in of maak een account aan en mis nooit meer iets van de sterren.
