Klimaatambitie Nederlandse bedrijven verwatert door stijgende kosten en tekort personeel en grondstoffen

De klimaatambities van Nederlandse bedrijven verwateren, wat te wijten is aan drie dominante problemen van het afgelopen jaar: hoge energieprijzen, personeelstekorten en een tekort aan grondstoffen. Dat is een van de conclusies uit de Nederlandse Innovatiemonitoreen jaarlijks onderzoek van de Universiteit van Amsterdam (UvA) onder vijfhonderd Nederlandse bedrijven.

Vorig jaar zei 60 procent van de bedrijven dat ze in 2030 klimaatneutraal wilden zijn, nu is dat 56 procent. Dit vertraagt ​​de energietransitie, zegt hoofdonderzoeker en hoogleraar strategie en innovatie aan de UvA Henk Volberda. Het lijkt misschien een kleine daling, zegt hij, maar tot de bedrijven die hun klimaatambities hebben laten varen of uitstellen behoren ook de meest vervuilende. Van alle bedrijven in de meest vervuilende categorie zei vorig jaar zelfs 63 procent dat ze in 2030 klimaatneutraal wilden zijn. Dit jaar was dat nog maar 31 procent.

Aanpassing

Er zijn echter meer bedrijven dan voorheen die in 2050 klimaatneutraal willen zijn. Een opsteker? Niet echt, zegt Volberda. “Onze ervaring is: uitstel leidt tot aanpassing. In de politiek zie je al dat 2030 niet langer heilig is, dezelfde trend zien we nu ook bij bedrijven. Ik vraag me af of 2050 heilig blijft.”

Niet dat hij de bedrijven niet begrijpt: “Het is ook heel duur. Stel je voor dat je een wagenpark hebt en dat je alle vrachtwagens moet vervangen door elektrische voertuigen. Dat is een enorme investering.”

Bovendien investeren bedrijven, wanneer ze met macro-economische problemen worden geconfronteerd, minder voor de lange termijn. Er waait momenteel een ‘koude wind’ bij bedrijven, zegt Volberda. Driekwart geeft aan te kampen te hebben met personeelstekorten, de helft door een tekort aan grondstoffen en de helft klaagt ook over hoge energieprijzen. Een kwart van de onderzochte bedrijven heeft last van alle drie.

Winstgevendheid

Dat betekent niet dat bedrijven helemaal niet investeren, ziet Volberda: “Wel wel, maar vooral in personeel, niet in nieuwe technologie.” Bovendien zegt hij: “Als bedrijven ook innoveren, gaat het om verbeteringen aan bestaande producten en processen.”

Bedrijven die het meest getroffen worden door hogere energieprijzen laten de klimaatdoelstellingen het snelst varen

De afgelopen drie jaar heeft hij een daling gezien in het aantal ‘radicale innovaties’. Dit zijn innovaties waarbij iets nieuws wordt uitgevonden: een nieuw product, verdienmodel of dienst. Juist deze investeringen zijn op de lange termijn goed voor de winstgevendheid van bedrijven – en dus voor de Nederlandse economie, zegt Volberda. “Een economie waarin bedrijven zich alleen maar bezighouden met efficiëntie, en niet met echte innovaties, is slecht voor de toekomstige welvaart.”

Als voorbeeld noemt hij het Amerikaanse concern Kodak: “Dat bedrijf heeft nooit de overstap naar digitale foto’s kunnen maken, omdat de winstgevendheid gebaseerd was op filmrolletjes.”

Wat Volberda vooral opmerkte: bedrijven die het meest getroffen worden door hogere energieprijzen laten het snelst hun klimaatdoelen varen. “Wij verwachtten precies: ze willen zo snel mogelijk verduurzamen, dan zijn ze van die hoge prijzen af. Maar wij zien het tegenovergestelde.”

‘Regelgeving is beter dan subsidies’

Bedrijven hopen dat de energieprijzen zich weer zullen stabiliseren, denkt hij, en nemen daarom niet het risico om op een financieel ongunstig moment grote investeringen te doen die op de lange termijn alleen maar voordelen opleveren. “Dan wacht ik liever nog even af.”

Ook keken de onderzoekers naar manieren om bedrijven te stimuleren klimaatambities te verwezenlijken. Hieruit bleek dat bedrijven met duidelijke doelstellingen effectiever zijn dan bedrijven die afhankelijk zijn van de beschikbare subsidies. “Wij concluderen hieruit dat regelgeving en wetgeving beter werken dan subsidies”, zegt Volberda. Volgens hem pleiten veel bedrijven voor meer duidelijkheid door middel van regelgeving. “De stok werkt blijkbaar beter dan de wortel.”