:format(jpeg):fill(f8f8f8,true)/s3/static.nrc.nl/bvhw/wp-content/blogs.dir/114/files/2019/01/zwol-coen-van-online-homepage.png)
Op de set van Apocalyps nu Francis Ford Coppola werd geboren in 1978. “Weet je, een klein dik meisje uit Ohio zal binnenkort de nieuwe Mozart blijken te zijn die een prachtige film maakt op de camcorder van haar vader. En in één klap verdwijnt de zogenaamde professionaliteit voor altijd. En film wordt een echte kunstvorm.”
Coppola, 84, was enthousiast over nieuwe, goedkope videocamera’s. Er zijn nu ongeveer 45 miljard camera’s op en rond de aarde, vijf per persoon. Elke minuut wordt er 500 uur aan film naar YouTube geüpload. Coppola zelf maakte in mei zijn debuut Instagram, waar meisjes uit Ohio vechten om aandacht, waarbij elke dikheid er kunstig uit wordt gefilterd. De nieuwe Mozart heeft zich nog niet aangediend, maar wel influencers als Belle Delphine, die de aandacht trok met haar ‘rare en eigenzinnige’ seksualiteit en daarna plotseling binnenkwam met hardcore porno op betaalzender OnlyFans.
Ze is een van de sterren van een nieuwe Zweedse documentaire met een lange naam: En de koning zei: Wat een fantastische machine . Die machine is de camera; Toen filmpionier George Méliès in 1910 de toestemming werd ontzegd om de kroning van George V vast te leggen, filmde hij dat in de studio, met acteurs en bedacht hij rituelen. De Britse koning vond het geweldig. Een machine die vastlegde wat er wel en niet gebeurde!
De wrijving tussen realiteit en fictie, schijn en essentie is de rode draad in deze korte geschiedenis van de camera. Na de pioniersdagen van de gebroeders Lumière in 1895 wordt het snel serieus: Hitler en Stalin, Poetin, Xi en Trump. We zien Leni Riefenstahl trots spuwen over de kneepjes van haar nazi-propagandafilm Triomf van de wil en vervolgens Sidney Bernstein in 1945, waarbij hij met pijnlijke nauwkeurigheid bergen uitgemergelde lichamen in Dachau vastlegde.
Film misleidt en onthult: En de koning zei schrijft waarheden af als koeien. Elk beeld is een ‘frame’, in de handen van cynici als Ted Turner wordt nieuws entertainment. De camera leidt tot imitatie en poseren: Papoea’s die in 1969 hun portretfoto voor het eerst zagen, werkten opeens zelfbewust aan hun uiterlijk. Sociale media zijn een vloek en een zegen: tutorials leren je hoe je uit een gat klimt en hoe je een bom maakt in je eigen keuken.
Een geschikte film voor media-educatie, met aansluitend een groepsgesprek. Toch zet de versnelling en verbreding van de stroom aan getoonde beelden je aan het denken. Livestreams, clips en selfies zijn zo gewoon dat MAGA-fans die op 6 januari 2021 het Capitool bestormden, niet dachten dat de video’s die ze uploadden hen belastend maakten. ‘Wij zijn nu het nieuws’, roepen ze.
Heeft het dikke meisje uit Ohio de profs verslagen? Ik dacht het niet. Ze heeft nu de uitrusting en de podia om zelf door te breken, maar daarna wordt ze meestal snel zelf een professional. En de vraag is niet zozeer ‘of onze realiteit echt is’, zoals een YouTuber in de film vraagt, maar of de proliferatie en fragmentatie van beelden nog steeds een gedeelde realiteit mogelijk maakt. En of we zonder kunnen overleven: denk aan de zwarte komedie Kijk niet omhoog, waar het nieuws van een naderende komeet verdrinkt in entertainment. Zal de fantastische machine van de gebroeders Lumière uiteindelijk onze ondergang zijn?
Coen van Zwol is filmredacteur
