Een aangescherpt klimaatbeleid zal de Europese doelstellingen voor duurzame energie en besparingen meer binnen handbereik brengen. Maar Nederland moet nog grote stappen zetten, vooral op het gebied van biobrandstof, waterstof en warmtepompen, zegt het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL).
De hoeveelheid zonne- en windenergie in Nederland groeit snel, sneller dan een jaar geleden werd voorspeld. Er moeten echter nog meer inspanningen worden geleverd om de Europese duurzame energiedoelstellingen van 2030 te halen. Ook Nederlandse bedrijven en huishoudens besparen steeds meer energie. Maar ook hier zijn de huidige plannen nog niet voldoende om aan de Brusselse eisen te voldoen.
Dat concludeert het PBL en andere onderzoeksinstellingen in hun nieuwe jaarlijkse berekening van het Nederlandse klimaatbeleid. Het eerste deel, over het terugdringen van de uitstoot van broeikasgassen, verscheen op Prinsjesdag. Daar kwam het doel voor 2030 voor het eerst in zicht.
Vandaag publiceert het PBL het hoofdstuk over energiebesparing en duurzame energie. Sommige doelen liggen binnen handbereik, maar andere nog lang niet, zoals meer biobrandstof voor auto’s, het opschalen van groene waterstof en de uitrol van warmtepompen. “We hebben het makkelijke deel van de energietransitie achter de rug”, zegt Jaco Stremler van het PBL. “Nu begint het moeilijke deel.”
Moeilijk zonder waterkrachtcentrales
De Europese Unie moet in 2030 op 42,5 procent duurzame energie draaien. De doelstelling voor Nederland zal waarschijnlijk rond de 38 procent liggen, omdat Nederland bijvoorbeeld niet traditioneel biomassa gebruikt of waterkrachtcentrales heeft zoals andere landen.
Vorig jaar werd voorspeld dat Nederland in 2030 tussen de 26 en 34 procent duurzame energie zou realiseren, maar die voorspelling is bijgesteld naar 32 tot 42 procent. “Aanzienlijk hoger”, concludeert projectcoördinator Marijke Menkveld (TNO). Dit komt bijvoorbeeld door de snelle groei van zonne-energie en nieuwe overheidsdoelstellingen voor het bijmengen van biobrandstoffen.
Tegelijkertijd zijn er ook meer specifieke Europese doelen waarmee Nederland nog niet op schema ligt, zoals duurzame energie voor warmte. Nederland moet in 2030 27 procent van de warmte uit duurzame bronnen halen, terwijl dat percentage vorig jaar nog maar 8,8 procent was. Met de aangekondigde plannen voor warmtepompen komt Nederland in 2030 op 17 tot 24 procent. Lang niet genoeg om de Europese doelstellingen te halen.
Ook de brandstof voor het Nederlandse vervoer – auto’s, schepen en vliegtuigen – moet in 2030 14,5 procent minder broeikasgassen uitstoten. Om dit te bereiken moet Nederland eerst veel meer biobrandstof verplichten en inkopen. Maar binnen zeven jaar zou er ongeveer drie keer zoveel biobrandstof nodig zijn om de Europese doelstellingen te halen. “Er bestaan grote twijfels of dit zo snel kan”, zegt Menkveld. “Ook omdat niet alleen Nederland hieraan moet werken, maar alle Europese landen, en de vraag dus overal groeit.”
Groene waterstof is nog niet beschikbaar
Groene waterstof, de duurzame energiedrager van de toekomst, is nog niet beschikbaar. De technologie is volop in ontwikkeling, met als grootste project een elektrolyser die Shell in de Rotterdamse haven bouwt, goed voor 200 megawatt. Maar voor de doelstellingen in 2030 zou Nederland zo’n 2 tot 4 gigawatt uit groene waterstof moeten halen. 10 tot 20 keer meer dan het Shell-project, binnen zeven jaar. “Dat is een hele grote opgave”, zegt Stremler.
Tegelijkertijd is volgens hem de Europese druk belangrijk. “Dat zorgt ervoor dat landen hieraan gaan werken, met subsidies of verplichtingen.” De technologie is in principe beschikbaar, zegt hij, en zou snel van de grond kunnen komen als landen deze volledig inzetten, vergelijkbaar met de opkomst van windturbines twintig jaar geleden.
Nederland moet ook meer energie besparen, wat volgens Stremler eigenlijk het slimste is wat je kunt doen voor het klimaat. In 2022 verbruikten huishoudens een kwart minder gas als gevolg van de Russische invasie in Oekraïne en de hoge energieprijzen. Bedrijven hebben ook aanzienlijke besparingen gerealiseerd. De grote vraag is in hoeverre dit zich de komende jaren zal ‘terugveren’.
Met het huidige beleid zou Nederland goed op weg zijn naar de oorspronkelijke Europese besparingsdoelstellingen. Maar juist vanwege de oorlog in Oekraïne en de noodzaak van meer energieonafhankelijkheid zijn deze Europese doelstellingen dit jaar flink aangescherpt, waardoor Nederland ook de komende jaren harder zal moeten werken.
Alles moet goed gaan
Met de huidige overheidsplannen – bijvoorbeeld voor het verduurzamen van huurwoningen – zou Nederland de Europese besparingsdoelstellingen zo goed als kunnen halen. Maar dan moet alles wel goed gaan, ook de gebeurtenissen waar wij geen invloed op hebben, zoals het weer en de energieprijzen.
En zelfs die kleine kans om de doelen met de huidige plannen te halen is een klap, omdat het PBL bijvoorbeeld de besparingseffecten voor de kilometerheffing heeft meegenomen, terwijl het nog onduidelijk is of deze ingevoerd gaat worden.
En dat is niet het enige lastige. De energietransitie zorgt bijvoorbeeld voor meer vraag naar elektriciteit. Soms overtreft deze toenemende vraag het groeiende aanbod van wind- en zonne-energie en moeten gascentrales worden ingeschakeld.
“Het is goed nieuws dat we zien dat een aangescherpt klimaatbeleid de Europese doelstellingen ook dichterbij brengt”, zegt Stremler. Maar vooral nu de Europese doelstellingen zijn aangescherpt om in 2030 daadwerkelijk 55 procent minder uitstoot te realiseren, “moeten we echt een tandje bijzetten.” Dit is een hele opgave voor het volgende kabinet.
Lees ook:
PBL: De Nederlandse klimaatdoelen zijn voor het eerst in zicht, maar garanties zijn er niet
Met het aangekondigde klimaatbeleid zijn de klimaatdoelstellingen voor 2030 voor het eerst binnen handbereik. Maar het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) waarschuwt: alle onzekere factoren moeten dan gunstig zijn, zoals het weer.
