Journalisten hebben weinig vertrouwen in de werking van de Wet Open Overheid. Dat blijkt uit een onderzoek dat de Adviesraad Publieke Toegang en Informatiemanagement (ACOI) donderdag publiceerde. Van de 256 geïnterviewde journalisten vertrouwt slechts zeven procent erop dat de overheid zorgvuldig met een Woo-verzoek zal omgaan.
Sinds 1 mei vorig jaar regelt het zogenaamde Woo welke informatie de overheid moet verstrekken als burgers, vaak journalisten, daarom vragen. Er waren veel klachten over de voorganger van de wet. Onder de nieuwe wet werd de beslistermijn daarom beperkt van acht tot zes weken, was een veelgebruikte reden voor het achterhouden van informatie enigszins beperkt en moesten overheden bepaalde informatie actief openbaar maken.
Maar journalisten merken volgens het ACOI-onderzoek weinig verbetering. Deze adviesraad, die tegelijkertijd met de Woo werd opgericht, liet ruim een jaar na de inwerkingtreding van de wet een vragenlijst opstellen. Ongeveer de helft van de ondervraagden heeft ooit een Woo-verzoek ingediend. Onderzoeksbureau Centerdata voerde vervolgens diepte-interviews uit en er vond een gesprek plaats tussen ambtenaren en journalisten. De klachten lijken weinig anders dan onder de oude wet: trage afhandeling, tegenwerking, onduidelijke informatie.
“Het lijkt soms alsof elke vorm van informatie erop gericht is informatie te verbergen”, schrijft een van de journalisten in de vragenlijst. Een ander: “Bij alle aanvragen die ik nu heb, zijn de deadlines overschreden en zijn documenten waarvan ik weet dat ze in bezit zijn van de betreffende organisatie niet afgeleverd.” Een van de journalisten vertelde ook dat hij als ambtenaar had gewerkt en een ‘laksessie’ had meegemaakt, ‘waar iedereen, inclusief de portier, een avond aan het lakken was. Zonder enige kennis maar belasteren, zei de coördinator. Interessant om mee te maken, maar ik schaamde me diep voor mijn regering.”
Lees ook
De staat faalt ook met de nieuwe wet als het gaat om de termijnen voor openbaarmaking
Om lang te wachten
De hoop dat een kortere beslistermijn ook voor een snellere afhandeling zou zorgen, lijkt ongegrond. Van de journalisten die een Woo-verzoek hebben ingediend, zegt 87 procent dat de deadline is verstreken, meestal zonder dat er een nieuwe datum is afgesproken. Meer dan de helft vermoedt ‘opzettelijke, politiek gemotiveerde vertraging’. Het ligt in lijn met eerder onderzoek van de open State Foundation, dat dit voorjaar meldde dat overheden gemiddeld vier maanden te laat waren.
Zodra de journalisten contact hebben met een regering, wat volgens het onderzoek weken kan duren, volgen onderhandelingen over hun verzoek. Kan het kleiner, vragen overheden vaak, of kunnen we de documenten in meerdere batches versturen? Journalisten zeggen doorgaans open te staan voor overleg, maar zijn nog steeds niet tevreden met de uitkomst. Een groot aantal klaagt over geredigeerde passages of afgewezen documenten, anderen zeggen niets te hebben ontvangen. Dat vinden ze zelden geloofwaardig.
Journalisten zien ook weinig van actieve openbaarmaking. Eén op de vijf zegt te merken dat de overheid uit eigen beweging meer documenten publiceert, terwijl bijna de helft zegt van niet. Dat is niet verwonderlijk: de wetsartikelen die actieve openbaarmaking vereisen, zijn nog niet in werking getreden.
Wederzijds wantrouwen
Gezien de resultaten van het onderzoek zijn de aanbevelingen van de ACOI verrassend mild. Het belangrijkste: nauwer samenwerken. Volgens de ACOI zouden overheden met een Woo-verzoek meer duidelijkheid moeten geven over wat er achter de schermen gebeurt, terwijl journalisten beter zouden moeten nadenken over wat ze precies nodig hebben.
“We zien een kloof van wederzijds wantrouwen”, zegt ACOI-lid Serv Wiemers. “Overheden zijn van mening dat journalisten vragen stellen zonder te weten wat ze doen. Journalisten zeggen dat hun rechten worden geschonden.” Wiemers noemt het advies aan overheden en journalisten om meer samen te werken een ‘exit’, een poging om het wantrouwen weg te nemen. “Als we een uitgestoken hand van journalisten zien, moeten overheden die hand ook accepteren.”
