Meningen van kunsthistorici zijn soms dagelijkse citaten. Exact twee jaar geleden veilde Christie’s een bijbels tafereel in Amsterdam, De aanbidding van de koningen. Een vies, monochroom bruin schilderij, minder dan A4-formaat, met ernstige conditieproblemen. Vanwege de duidelijk Rembrandt-achtige kenmerken heeft het veilinghuis anderhalf jaar lang verschillende Rembrandt-experts geraadpleegd. Hun oordeel: geen Rembrandt maar “Rembrandts omgeving”. Christie’s bood het paneel destijds aan met een richtprijs van 10.000 tot 15.000 euro.
Sotheby’s maakte donderdagmiddag bekend hetzelfde schilderij in december op een prestigieuze avondveiling in Londen aan te bieden als een herontdekte Rembrandt. De richtprijs ligt straks een factor duizend hoger dan in Amsterdam: 10 tot 15 miljoen pond, 11,5 tot 17,3 miljoen euro. De grote concurrent van Christie’s meldt dat een derde partij garant staat voor de verkoop. Als er niemand biedt, koopt de borgsteller het schilderij voor een afgesproken bedrag, waarschijnlijk in de buurt van de lage richtprijs.
Het schilderij trok twee jaar geleden enorme aandacht in Amsterdam omdat er ruzie over was. Een onbekende koper had er 862.000 euro voor over. Sander Bijl, van Kunsthandel Bijl-Van Urk in Alkmaar, bracht vervolgens het op een na hoogste bod uit. Hij was bereid zo ver te gaan omdat het in zijn ogen een schilderij was met ‘veel potentieel’. Sommige achtergrondfiguren en het licht op de gezichten wezen volgens hem op een vroege Rembrandt uit zijn Leidse jaren. ‘Eind 1627, begin 1628,’ zei hij.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data77126311-e9eb3f.jpg)
Lees ook: Geschat op ongeveer 10.000, verkocht voor 860.000 euro: is dit een Rembrandt?
Achttien maanden onderzoek
Met die mening stond hij geheel alleen. De Rembrandt-experts en andere door Christie’s geraadpleegde handelaren zagen niets in het schilderij. De bekende Nederlandse handelaar in oude meesters Bob Haboldt sprak van “een onbegrijpelijk hoog rendement.” Hij had het paneel op de kijkdagen goed bekeken en geoordeeld dat ‘het eigenlijk niets met Rembrandt te maken had’.
Sotheby’s werd twee jaar geleden benaderd door de partij die het schilderij in Amsterdam kocht, vertelt een medewerker van het veilinghuis in De Kunstkrant. Na anderhalf jaar onderzoek zijn verschillende Rembrandt-experts er volgens het veilinghuis van overtuigd dat het om een onbekende Rembrandt gaat. Volker Manuth, hoogleraar (vroege) moderne kunst aan de Radboud Universiteit en co-auteur van een catalogue raisonné van Rembrandt, wordt bij naam genoemd. De catalogustekst met de argumenten voor de toeschrijving is nog niet beschikbaar.
Jeroen Giltaij, voormalig conservator van Museum Boijmans en auteur van de Het grote Rembrandtboek, twee jaar geleden naar de kijkdagen bij Christie’s geweest om het schilderij te bekijken. “Hoe langer ik ernaar keek, hoe erger ik dacht dat het was. De handen, gezichten, de compositie, ze zijn veel te onhandig, zelfs voor de jonge Rembrandt.”
Discussies over de toeschrijving aan Rembrandt zijn tijdloos, zegt Giltaij. “Hij heeft in zoveel verschillende stijlen gewerkt.”
