Kristallnachtherdenkingen gaan ondanks toegenomen spanningen gewoon door | Binnenland

Vorige week de organisatie van de Kristallnacht-herdenking in Groningen kondigde aan dat ze de stille mars had afgelast. Maar dat kwam niet omdat er bedreigingen waren geuit, zegt Geert Volders, directeur van de synagoge in Groningen. De tournee werd alleen afgelast omdat deze verward kon worden met een demonstratie rond het conflict tussen Israël en Hamas. De herdenking zelf ging afgelopen zondag gewoon door. “Dit jaar was er meer animo om de herdenking bij te wonen. We waren al vroeg helemaal vol. Het was een indrukwekkende herdenking in aanwezigheid van de burgemeester en de commissaris van de koning”, aldus Volders

In de nacht van 9 op 10 november 1938 was de Kristallnacht een pogrom georganiseerd door de nazi’s tegen de Joodse bevolking in Duitsland. Winkels werden in brand gestoken en joodse eigendommen geplunderd. De belangstelling voor de herdenking van Kristallnacht is de afgelopen jaren flink toegenomen.

Naast Groningen zijn er in negen andere plaatsen herdenkingen, zoals Amsterdam, Breda, Utrecht, Groesbeek, Gouda en Winterswijk. De nationale herdenking vindt op 9 november plaats in Amsterdam in de Portugese synagoge. De ambassadeur van Israël en demissionair minister Kaag zullen aanwezig zijn. Volgens ceremoniemeester Dave Heilbron is de komst van Kaag belangrijk. “Ze is getrouwd met een Palestijnse man. Hun aanwezigheid getuigt van solidariteit.”

Heilbron spreekt van ‘overweldigende belangstelling’. Maar volgens hem heeft de oorlog in Israël geen grote invloed op de gebeurtenis. Heilbron zegt veel haatmail te hebben ontvangen, maar hij negeert het: ‘De komst van minister Kaag en de tweet daarover van Geert Wilders zorgde voor veel negatief nieuws. Maar in plaats van het evenement af te gelasten, kiezen wij voor meer veiligheidsmaatregelen .”

Op andere plaatsen ontvingen de organisaties geen bedreigingen. Programma’s zijn daarom niet of nauwelijks aangepast. Er zijn echter gevoelens van zorg en onzekerheid. Lex van der Helm, voorzitter Stichting Gouds Huis: ‘Ik weet dat er joden in de stad zijn die de Mezoeza (een traditioneel Joods tekstvakje op de deur – red.) hebben afgepakt of nog voorzichtiger zijn als ze naar buiten gaan de straat op.” Tijdens de herdenking zal er na de film Comedian Harmonists een dialoog plaatsvinden. “Dat zat al in de oorspronkelijke vorm. Dat gesprek vinden wij heel belangrijk.”

Paul Kools, voorzitter van de Stichting Herdenking Kristallnacht in Bredabenadrukt dat zijn stichting op geen enkele wijze politiek actief is. Hij wil vooral aandacht besteden aan artikel 1 van de Grondwet. “De nuance in de samenleving is moeilijk te vinden. Wij zijn tegen elke uitsluiting van moslims, christenen, LGBTI’s, Palestijnen, joden en welke andere groepering dan ook in de samenleving.” De Kristallnacht-herdenking in Breda is daarom zowel een herdenking als een oproep om gelijkheid te bevorderen. “Dat lijkt een nobel doel waar niemand zich tegen kan verzetten.”

Op plaatsen waar dit jaar geen herdenking plaatsvindt, heeft dit niets te maken met de situatie in Israël en Gaza. Organisaties die eerder actief waren in Dordrecht, Leeuwarden en Steenwijk leggen uit dat ze sowieso niet jaarlijks actief zijn.

In Emmen koos de organisatie ervoor om aandacht te besteden aan een ander moment. “We herdenken ieder jaar begin oktober de grote razzia in Drenthe”, zegt Henk Buitelaar van de synagoge in Emmen. Dat gebeurde dit jaar ook. In de synagoge wordt wel een lezing gehouden over de auteur van De kleine Prins verplaatst van begin november naar volgend jaar. Dat had persoonlijke redenen, maar ook de oorlog in Israël speelde een rol. Het leek de organisatie daarom niet het juiste moment.

Shmuel Spiero, rabbijn in Noord-Holland, legt uit dat Zaandam heeft gekozen voor herdenkingen op andere dagen, zoals 4 mei. Spiero heeft vanwege de situatie in Israël geen bedreigingen ontvangen. “Maar natuurlijk zijn sommige Joodse mensen erg bezorgd.” Daarom is de verbinding voor hem enorm belangrijk. “Mensen zijn niet op zoek naar meer ophef.”