De burgerwachten van Ter Apel en Nieuw-Weerdinge achtervolgden maandag met veertig man één asielzoeker. Een logisch gevolg van slecht overheidsoptreden? Of loopt het uit de hand met de eigenrichting?
“Het is eigenlijk schandalig.” De Ter Apeler die met zijn hond door het winkelcentrum loopt, schudt zijn hoofd. ‘Maar je moet iets doen. Als de politie niets doet.” Hij haalt zijn schouders op en loopt verder.
“Ik begrijp het”, zegt de vrouw die haar boodschappen in de auto laadt op de parkeerplaats voor de Jumbo in Ter Apel. “Als je de filmpjes op internet ziet van wat er allemaal gebeurt op het gebied van diefstallen en inbraken. Ik denk dat die burgerwachtgroep bestaat uit mensen met goede bedoelingen. Geeft het je geen veilig gevoel als je iemand kunt bellen? Misschien is veertig man wel veel, maar uiteindelijk doet zo’n jongen iets wat niet mag. Dat moet je de burgerwacht niet kwalijk nemen.”
“Het is elke keer weer een schot in de roos”, verzucht de winkelmedewerker in Nieuw-Weerdinge. ‘De jongens komen hier binnen en je weet dat ze iets gaan proberen te stelen. Altijd. Je zou willen dat dat niet het geval was. Schaamte. Ik begrijp dat mensen hier in Nieuw-Weerdinge zelf gaan optreden en elkaar waarschuwen via appgroepen. Van nature.”
Ben de overlast beu
Dat burgers de overlast van asielzoekers zó zat zijn dat ze het heft in eigen handen nemen, is een ontwikkeling die een deel van Ter Apel en Nieuw-Weerdinge goed begrijpt. Burgemeester Jaap Velema begrijpt ook waar het vandaan komt. Toch vindt hij dat het optreden van de burgerwacht maandag te ver ging: als veertig man iemand achtervolgt, kan het snel uit de hand lopen. Velema maakt zich zorgen, en hij is niet de enige.
“Dit moet toch een keer misgaan, het is een kwestie van tijd”, zegt Wim Katoen van Lokaal Belang Nieuw-Weerdinge. Deze week stuurde hij een brief naar staatssecretaris Eric van der Burg waarin hij waarschuwt dat dorpelingen steeds meer het heft in eigen handen nemen. “Er is hier in Nieuw-Weerdinge een groep die ingrijpt als er iets gebeurt, en dat gebeurt snel. Ik begrijp heel goed dat mensen de overlast helemaal beu zijn. Maar dit is niet goed.”
Katoen spreekt van een situatie die de dorpen ‘ontwricht’. “Ik probeer al maanden de emotie te beteugelen, maar dat lukt niet meer.” Vandaar de brief aan Den Haag: daar moeten ze actie ondernemen, en nu. “Het hoeft niet ingewikkeld te zijn. De groep die overlast veroorzaakt moet van de straat. Met andere asielzoekers zijn er helemaal geen problemen.”
‘Zonder zicht op verbetering is het risico groot’
Dat was de belofte van afgelopen voorjaar: die groep zou van straat worden gehaald met de oprichting van een speciale opvanglocatie in Ter Apel, het PBL. Maar het komt nauwelijks van de grond. Van de ongeveer 200 kansarme asielzoekers in Ter Apel (de groep met de meeste overlastoorzaken) kunnen er slechts 30 terecht bij het PBL.
“De afspraken worden niet nagekomen”, zegt Herma Hemmen uit Ter Apel, onafhankelijk wethouder in de gemeente Westerwolde. “Dat is heel ernstig, want de staatssecretaris weet hoe nijpend de nood hier is.” Het PBL was volgens Hemmen het laatste redmiddel. Nu dit niet van de grond komt, is er in Ter Apel en omliggende dorpen geen zicht meer op verbetering. “Dat is een groot risico.”
Hemmen deelt de zorgen van de burgemeester over de burgerwacht. Net als wethouder Marco Visscher van Gemeentelijke Belangen. Visscher: “Er zal iets moeten gebeuren. Daarom hebben wij de staatssecretaris gevraagd hierheen te komen: leg het eens uit.” Hoe begrijpelijk het ook is dat burgers zelf actie ondernemen, het is niet verstandig, vindt hij. “Het zal ongetwijfeld niet de bedoeling zijn om iemand kwaad te doen, maar als er emotie bij betrokken is, kan het uit de hand lopen. Beveiligers zijn getraind om te de-escaleren, de burgerwacht niet. Dat zal juist olie op het vuur gooien.”
‘Verbied die burgerwacht’
Sommige inwoners van Ter Apel nemen dit de burgerwachten ten zeerste kwalijk: dat hun daden de situatie alleen maar verergeren. ,,Wat is dit voor waanzin? Is dat niet schandalig?” Zwaantje Kroeze is geschokt door de viering van maandag. ,,Is de burgerwacht een privéleger? Zijn we in oorlog in Ter Apel? Veel mensen in het dorp keuren dit af. Ik vind dat de burgemeester de burgerwacht moet verbieden.”
Een andere Ter Apeler is het met haar eens. “Ik ben bang dat de burgerwacht zich zal ontwikkelen tot een paramilitaire organisatie. Het is rustig in Ter Apel, er zijn veel Indiase verhalen. Ze hebben het hier als soort op de kaart gezet no go-gebied . Het is een prachtig dorp, in een prachtige omgeving. Dit kunnen wij niet hebben.”
Ook een Nieuw-Weerdinger die boodschappen doet in winkelcentrum Ter Apel vindt de overlast overdreven. Eén keer had hij zijn auto kapot gehad, maar het waren ‘gewoon Nieuw-Weerdingers’. Tegen groepen in zijn dorp die het heft in eigen handen nemen, zegt hij: ‘Laat het over aan de mensen die er voorstander van zijn. Handhaving, veiligheid. Er gebeurt veel in het dorp.’
Staatssecretaris Eric van der Burg naar Ter Apel op 12 oktober
Staatssecretaris Eric van der Burg komt 12 oktober naar Ter Apel om te praten met de burgemeester, raadsleden en bewoners. Hij zegt de signalen van bewoners en ondernemers zeer serieus te nemen. Landelijk en lokaal wordt er alles aan gedaan om overlast te voorkomen en aan te pakken, aldus Van der Burg. Toch blijven er incidenten plaatsvinden, zoals afgelopen maandag.
‘Ik roep iedereen op om normaal met elkaar om te gaan. Asielzoekers moeten zich gedragen en geen misbruik maken van onze gastvrijheid. Ik vraag burgers niet om het heft in eigen handen te nemen. Alert zijn is goed, maar bel bij incidenten de politie.’
Volgens Van der Burg bedraagt het aantal plaatsen in het PBL nu 30 en wordt dit op korte termijn opgeschaald naar 50. Het uiteindelijke doel is om 100 plaatsen te creëren. ‘ Om de overlast in Ter Apel te beperken moeten asielzoekers met een kansarme asielaanvraag beter over het land worden verdeeld. Dit wordt momenteel sterk belemmerd door de grote toestroom van asielzoekers en het tekort aan bedden.’
