Hoe voorkom je polarisatie in Nederland door de oorlog tussen Israël en Hamas?

In het Filosofisch Team stelt Trouw een actuele vraag aan twee filosofen uit een poel van elf. Deze keer: hoe voorkom je polarisatie in Nederland als gevolg van de oorlog tussen Israël en Hamas?

Afgelopen weekend begon de oorlog tussen Israël en Hamas met een invasie van Hamas-militanten, die gruwelijke terreurdaden begingen tegen Israëlische burgers. Dit werd gevolgd door harde Israëlische vergeldingsmaatregelen in Gaza.

“Je wordt gedwongen een kamp te kiezen”, constateerde Chantal Suissa-Runne van het Nederlands Joods-Islamitische netwerk Yalla maandag in deze krant. “Het is een slachtofferschapswedstrijd geworden. Mensen zijn zo geschokt dat elke nuance verdwenen is.”

Vorige week moesten de Nederlandse autoriteiten beslissen of de Israëlische vlag uit solidariteit op overheidsgebouwen zou wapperen. Het besluit daartoe werd genomen op het Binnenhof, maar de Rotterdamse burgemeester Ahmed Aboutaleb niet. Beide keuzes kregen heftige reacties.

Nederland neemt niet direct deel aan de strijd in Israël, maar de oorlog zal waarschijnlijk leiden tot een toename van de polarisatie in ons land. Hoe voorkom je dat?

Waarom tonen gemeenten niet de vlag van Israël en de Palestijnen?

“Het is juist om de gruwelijke aanvallen van Hamas op onschuldige burgers te veroordelen”, aldus het rapport Frank Ankersmit, emeritus hoogleraar intellectuele geschiedenis aan de Rijksuniversiteit Groningen. “Dat is helder als de dag. Toch vraag ik me af waarom we niet beide vlaggen op overheidsgebouwen konden uithangen als steunbetuiging. En natuurlijk bedoel ik niet dat de vlag van Hamas gehesen moet worden, maar dat de vlaggen van Israël en de Palestijnen naast elkaar gehesen moeten worden. Dit toont uw toewijding aan de tweestatenoplossing, het oude ideaal van de Oslo-akkoorden van 1993, dat door Benjamin Netanyahu op de plank werd gelegd.”

“Dat klinkt leuk”, reageert hij Gert-Jan van der Heiden, hoogleraar metafysica aan de Radboud Universiteit, “maar ik denk dat het begrijpelijk is dat in eerste instantie voor de vlag van Israël is gekozen, aangezien Israël op dat moment werd aangevallen. De huidige explosie van geweld werd ontketend door Hamas, een Palestijnse organisatie, en dat kun je niet zomaar negeren. Het is uiteraard niet ondenkbaar dat de sentimenten de komende dagen zullen veranderen onder invloed van de represailles van Israël in Gaza.”

Israël en de Palestijnen hebben deels gelijk en deels ongelijk

“Het is niet verwonderlijk dat er in Nederland polarisatie ontstaat rond deze oorlog. Het conflict is verbonden met onze geschiedenis, omdat de Holocaust ons in een schuldenrelatie met Israël plaatst. Tegelijkertijd hebben we standpunten ingenomen over hoe Israël zelf handelt in de bezette gebieden. Er zijn ook religieuze affiniteiten, die het nog ingewikkelder maken: het christelijke deel van onze samenleving voelt zich meer verbonden met Israël, het islamitische deel met de Palestijnen. De dubbele houding tegenover Israël en de Palestijnen zit dus als het ware in het Nederlandse historische DNA en daarom bestaat er geen consensus over wie wij als hoofdschuldige zien.”

Ankersmid: “Die consensus bestaat wel in de oorlog in Oekraïne, waar het voor de meeste Nederlanders duidelijk is dat Rusland de bron van het geweld is. De oorlog tussen Israël en Hamas is van een heel andere orde. Dit is bij uitstek een tragisch conflict, waarin beide partijen deels gelijk en deels ongelijk hebben.

“In zijn Vorlesungen über die Philosophie der Weltgeschichte Georg Wilhelm Friedrich Hegel vertelde over filosoof Socrates, die de traditionele burgerlijke waarden van de Atheense stadstaat dermate in twijfel trok dat hij een bedreiging voor de staat werd. Vanuit de innerlijke realiteit van de staat was het volkomen rechtvaardig dat Socrates tot de gifbeker werd veroordeeld, maar vanuit de nieuwe innerlijke realiteit die Socrates creëerde was zijn lot een groot onrecht. Beide kampen hadden gelijk en dat maakte het tot een tragisch conflict.

Tragische logica

“Ik herken ook een dergelijke tragische logica in de strijd tussen Israël en Hamas. Na alles wat de joden in Europa tijdens de Tweede Wereldoorlog is aangedaan, was het in 1948 een vorm van gerechtigheid om ze een eigen staat te geven, maar tegelijkertijd was dat een groot onrecht tegenover de Palestijnen die daar al duizenden jaren woonden. Jarenlang hadden mensen die dat niet hadden de schuld gekregen van de Holocaust en die vervolgens werden overgeleverd aan een steeds verharder Israëlisch apartheidsbeleid. Ik wil de aanvallen van Hamas niet goedkeuren, maar het is onmogelijk ze los te zien van die achtergrond.

“De contextualisering van de historicus maakt duidelijk wat er precies is gebeurd, wie moreel gelijk had en wie moreel ongelijk. Een dergelijke contextualisering is nodig voor de manier waarop we in Nederland met dit conflict moeten omgaan, om de complexiteit en tragedie van het conflict zichtbaar te maken. Met de wetenschap dat beide kanten ongelijk hebben, kun je de polarisatie temperen.

Palestijnse burgers als pionnen

“Dit leidt uiteraard niet tot strikte neutraliteit. Historische feitenkennis dwingt je bijvoorbeeld om een ​​onderscheid te maken tussen het Palestijnse volk enerzijds en de Hamas-terroristen anderzijds, en dan realiseer je je dat het de Palestijnse inwoners van de Gazastrook zijn die nu geweld van beide kanten ervaren. . Deze burgers zijn pionnen – zowel van Israël, dat hun leven zo ellendig mogelijk maakt, als van Hamas, dat hen onder de duim houdt in Gaza.”

Van der Heiden: “Door de Nederlandse verbondenheid met zowel Israël als de Palestijnen is de pretentie van volledige neutraliteit lastig vol te houden en is het moeilijk om de juiste morele houding te vinden.

“Mensen zijn gewoon perspectiefwezens. We interpreteren en waarderen feiten anders, en onze beoordeling van de wereld wordt gevormd door onze historische en sociaal-culturele achtergrond. Om grip te krijgen zou ik er ook voor pleiten om de historische context van deze oorlog te blijven beschrijven. Alleen vanuit een verklaring van de oorsprong van het conflict kunnen mensen nadenken over hun eerste, selectieve morele verontwaardiging over het lijden van slechts één van de twee partijen.

De tranen van Arabische moeders en kinderen wegen net zo zwaar

“Als seculiere zionist koos schrijver Abel Herzberg heel duidelijk partij toen hij in zijn opinieteksten commentaar gaf op de oorlogen in Israël. Maar hij herinnerde er ook aan “dat de tranen van een Arabische moeder en van Arabische kinderen even zwaar wegen als de tranen die aan onze kant vergoten worden.” Misschien is dat de enige morele reactie die er echt toe doet in het licht van dit geweld.

“Toen de Israëlische premier Menachem Begin en de Egyptische president Anwar Sadat in 1977, vier jaar na de Jom Kipoeroorlog, vrede sloten, schreef Herzberg: ‘We konden twee mannen zien, vijanden van elkaar, die elkaar de hand schudden. En we waren vergeten dat dit mogelijk was.’

“Misschien is het schetsen van een historische context niet alleen relevant voor het begrijpen van de motieven en positie van beide strijdende partijen, maar ook om ons er op een pikzwart moment in de geschiedenis aan te herinneren dat toenadering echt mogelijk is.”