Wie naar de peilingen kijkt, ziet een nieuwe horrorformatie opdoemen | Politiek

Onprofessioneel, rommelig, moeizaam, chaotisch en verschrikkelijk. Zo omschrijven betrokkenen de maandenlange discussies over de formatie van het huidige aftredende kabinet in 2021. Het was een recordformatie van tien maanden. Niemand wil een herhaling. En toch zou het gemakkelijk weer zo kunnen eindigen.

Volgende week debatteren de partijen met elkaar over nieuwe regels. Begin dit jaar bracht een speciale commissie een rapport uit over de horrorformatie van 2021. Partijen wantrouwden elkaar en gunden elkaar weinig. De commissie kwam met aanbevelingen. Eén daarvan was: voer ruim vóór de volgende verkiezingen een debat over hoe het beter kan, ongeacht de drukte van de verkiezingscampagnes. Dat is zeker niet gelukt.

Een andere aanbeveling was: ga werken met deadlines. De afgelopen twee formaties braken beide lengterecords. Om daar iets aan te doen zou een scout of een informant een beperkt aantal weken moeten kijken of een coalitie mogelijk is. Na het verstrijken van de deadline debatteert de Tweede Kamer over de bevindingen. Op deze manier heeft de Kamer meer controle over ‘het proces’, meent de commissie. Het kan de onderhandelingspartijen ook aanmoedigen om snelheid te maken.

Kamerlid Pieter Omtzigt, Volt en JA21 hebben een voorstel ingediend om een ​​dergelijke deadline vast te stellen. Als dan in een debat blijkt dat de formatie succesvol kan zijn, kan de opdracht van de informateur worden verlengd. Maar hoe logisch deadlines ook lijken – doe het niet, roepen experts bijna.

Volgens Herman Tjeenk Willink, betrokken bij vijf kabinetsformaties, leidt het alleen maar tot frustratie. Hij waarschuwt dat partijen die profiteren van het mislukken van een bepaalde formatiepoging bewust zullen aandringen op het niet halen van deadlines, of het niet halen daarvan zullen gebruiken om ‘een mooi verhaal te maken van hoe beschamend het allemaal is’.

Formaties zijn complex. Zeker als er steeds meer partijen nodig zijn voor meerderheden. Dan kost onderhandelen tijd. Als midden in zo’n onderhandeling een formele deadline afloopt, wil de Tweede Kamer wellicht een debat, maar wat levert dat op? De commissie adviseerde immers ook om tijdens de onderhandelingen alle informatie geheim te houden, om de discussies niet onnodig te frustreren. Oud-informant Wouter Koolmees waarschuwde de commissie voor hoaxdebatten, waarbij betrokkenen ‘niet praten met 100 gram meel in de mond, maar met een kilo, een jutezak vol’.

De Tweede Kamer heeft de afgelopen decennia een steeds belangrijkere rol gespeeld in kabinetsformaties. Sinds 1963 zijn het niet de nieuwe ministers, maar de onderhandelende partijen die een regeerakkoord hebben geschreven. Sinds 1993 kan de Kamer een beroep doen op informanten om informatie te verstrekken en sinds 2012 ontvangt de koning niet meer eerst alle partijleiders om te horen welke coalities zij wenselijk achten, maar stelt de Kamer (in de praktijk de grootste partij) een scout aan. dit.

Het probleem is dat de formatie daardoor steeds politieker is geworden. Dat helpt niet per se na een verkiezingscampagne waarin iedereen het tegen elkaar opneemt. ‘De-politiek’ zou kunnen helpen versnellen. Maar een poging van bijvoorbeeld CDA en SGP om de klok deels terug te draaien en de koning weer zijn oude rol te laten vervullen, zal waarschijnlijk geen meerderheid krijgen.

Iedereen die naar de peilingen kijkt, ziet een nieuwe horrorformatie ontstaan. De vertrekkende ministers verzuchten nu al dat ze er volgende Prinsjesdag misschien nog wel zijn. Nederland stevent opnieuw af op een ingewikkelde coalitie waarin Omtzigts NSC, VVD en GroenLinks-PvdA mogelijk voor een meerderheid moeten meedoen. Partijen die het, in tijden waarin ze de handen op elkaar moeten houden, lastig vinden om het eens te worden over de manier waarop alle grote plannen betaald moeten worden.

Ondanks alle goede bedoelingen om het formatieproces te verbeteren, is er volgens de commissie uiteindelijk maar één ding van ‘kardinaal belang’ voor een succesvolle formatie: ‘Moeilijk te bevatten begrippen als vertrouwen en chemie tussen mensen en de wil om samen te werken. .’ Chemie tussen Omtzigt, Yesilgöz en Timmermans is nog niet gedetecteerd.

Bekijk hier al onze video’s over politiek: