Miljoenen liters recent water moeten de zee in. Daarom wordt er opnieuw gepleit voor een krachtig gemaal aan de RJ Cleveringsluis in Lauwersoog, een plan dat jaren geleden werd afgeblazen vanwege geldgebrek.
Een groot deel van het Groningse en Friese water komt terecht bij de sluis bij Lauwersoog, maar waterschap Noorderzijlvest kan het water alleen laten wegstromen door de sluisdeuren te openen en het water met ‘vrije val’ weg te laten stromen. Er zijn geen pompen.
“De komende dagen kunnen we het water goed wegwerken, maar vorige week lukte dat niet door hoogwater en wind”, zegt dijkbeheerder Roeland van der Schaaf van waterschap Noorderzijlvest. “Het is echt nodig dat er een nieuw gemaal bij Lauwersoog komt.”
Frequentere langdurige regenval
In de praktijk zal zo’n nieuw gemaal maar een paar keer per jaar – en waarschijnlijk niet eens elk jaar – worden gebruikt. Maar Noord-Nederland kan in de toekomst niet meer zonder, zegt Van der Schaaf. “We krijgen vaak langdurige regenval, zoals nu. Ook zullen we vaker korte en hevige regenbuien krijgen. En de zeespiegel stijgt, waardoor de momenten waarop je kunt draineren nog korter worden.”
Waterbergingen in Groningen en Noord-Drenthe
Wateropslagvoorzieningen zijn handig als het veel regent: zij hebben een vertragend effect tijdens piekneerslag. Het water ligt niet direct bij de sluizen, maar kan wel even ‘geparkeerd’ worden. Deze bergingsgebieden bestaan soms van een terrein met een eigen sluis en soms is het een natuurgebied waar het waterreservoir ‘natuurlijk’ meebeweegt met het waterpeil.
Waterschap Hunze en Aa’s kan daarmee 52,5 miljoen kuub water vasthouden in waterbergingsgebieden, waaronder de Westerbroekstermadepolder, de Kropswolderbuitenpolder, Meerstad, Weddermeeden, Blauwestad en de Onner- en Oostpolder.
Noorderzijlvest beschikt over de waterbergingen ‘De Drie Polders’ (1,3 miljoen kubieke meter), ‘Polder de Dijken-Bakkerom’ (1,2 miljoen kubieke meter) en de Onlanden (momenteel 7,5 miljoen kubieke meter water).
Er worden allerlei aanvullende plannen ontwikkeld. Zo wordt het Woldmeer bij Meerstad uitgebreid zodat er 1,65 miljoen kuub water kan worden opgevangen. Daarnaast komt er een waterberging in het Dwarsdiepgebied (Zuidelijk Westerkwartier) en een uitbreiding van de waterberging in de Onlanden, waardoor de capaciteit daar toeneemt van 7,5 miljoen naar 12,5 miljoen kubieke meter water.
Ondanks de nattigheid is er nu geen sprake van paniek bij het waterschap. De regen valt gestaag en niet in pieken. De watersituatie is dus ‘beheersbaar’, er is geen gevaar voor de ‘waterveiligheid’. Met andere woorden: dijken lopen geen gevaar om te breken of huizen onder water te zetten.
Eerdere plannen zijn van tafel
Toch is een groot gemaal in Lauwersoog noodzakelijk voor de toekomst, zegt dijkdirecteur Van der Schaaf. Zo’n tien jaar geleden lagen er kant-en-klare ideeën voor de bouw van zo’n supergemaal op deze plek. Toen de overheid niet wilde bijdragen, bleek de financiering niet haalbaar.
Vier jaar geleden waren er ook plannen om de sluis in Lauwersoog om te bouwen tot een gemaal met pompen in de afvoerschachten. Uit onderzoek bleek vervolgens echter dat die extra pompcapaciteit op korte termijn niet nodig was.
‘Oude onderzoeken verouderd’
“Die onderzoeken uit het verleden zijn achterhaald”, zegt Van der Schaaf. “Met de nieuwe klimaatscenario’s van het KNMI is het glashelder dat er een nieuw gemaal gebouwd moet worden. De discussie gaat nu over het hoe en wat, maar niet meer over het waarom.”
De reden dat Noorderzijlvest tot nu toe met de huidige sluizen bij Lauwersoog weg kan komen, is dat er met het nu gerenoveerde gemaal De Waterwolf en het Louwesgemaal bij Zoutkamp water het Lauwersmeer in gepompt kan worden. Het Lauwersmeer raakt niet snel te vol. “Maar de kans bestaat dat ook het Lauwersmeer te vol raakt. Uiteindelijk moet het water naar zee.”
“We moeten nu versnellen. Het zal nog wel even duren voordat je zo’n gemaal kunt voltooien.”
Zee sluizen
Het waterschap Hunze en Aa’s maakt gebruik van spuisluizen bij Nieuw Statenzijl en beschikt over drie kleine zeegemalen: Duurswold, Rozema en Fiemel. Noorderzijlvest heeft ook drie zeegemalen: Spijksterpompen, Noordpolderzijl en De Drie Delfzijlen. Deze hebben een veel kleiner wateroppervlak dan de sluis bij Lauwersoog.
