In de Leeuwarder Bagijnestraat woonde ooit de beroemde tuineigenaar Roodbaard. Een eeuw later was zijn huis een beroemde kleuterschool geworden. Dankzij herinneringen van LC-lezers en bouwhistorisch onderzoek kwam er veel aan het licht over dit bijzondere rijksmonument.
Van Beetsterzwaag tot Wolvega: veel kronkeltuintjes bij adellijke Friese huizen zijn door Lucas Pieters Roodbaard ontworpen vanuit zijn woning aan de Bagijnestraat in Leeuwarden. Mogelijk keek hij in die jaren (1832-1838) uit over de gracht die door de aangrenzende Bagijnesteeg liep.
Een eeuw later was Roodbaards oude huis gevuld met tientallen peuters. Ze werden toevertrouwd aan de zorg van leraar Jo Bender (1895-1982). Ze woonde al in dit pand voordat ze er in 1928 een kleuterschool opzette. Ze was zeer succesvol en de school zou nog tientallen jaren blijven bestaan.
Oude beuk
Dit gebouw is afgelopen najaar opgeleverd opeens de krant . Na jaren van verwaarlozing krijgt het rijksmonument een grote make-over, aldus mede-eigenaar Roald Schmidt. Er zullen drie huizen komen. Op Open Monumentendag konden nieuwsgierigen een kijkje binnen nemen.
De aandacht voor het gebouw drong zelfs tot hen door Archief West-Brabant , waar voormalig Leeuwarder Albert Hoekstra werkt. “Mijn grootvader kreeg hier samen met zijn broer zijn meubelopleiding in de jaren 1905-1910”, vertelt hij. ‘Ik wil een artikel schrijven over de bouw- en gebruiksgeschiedenis van dit bijzondere gebouw.’ Via deze krant deed hij een beroep op mensen met herinneringen aan dit gebouw.
Er volgde meteen een stortvloed aan reacties. De meeste hiervan gingen over de school van Bender. Sommige leerlingen herinneren zich de school als ‘De Beukeboom’ een naam die verwijst naar een boom in de achtertuin, die hier door Roodbaard zelf zou zijn geplant.
Pony door het steegje
Een voormalige Leeuwarder, die later uit Fryslân verhuisde, schrijft over hoe hij begin jaren vijftig in haar klas terechtkwam: ‘Tot mijn vreugde mocht ik elke dag alleen van ons huis in de Fonteinschool naar die school lopen en weer terug.’
Voor kinderen is zo’n risicovolle wandeling nu ondenkbaar, maar de tocht was erg interessant, alleen al vanwege de hoefsmid die paarden beslaat in de Burmaniastraat. ‘Het was een kleine school met kleine klassen, dat vond ik best leuk.’
Een buurjongen uit die jaren herinnert zich nog dat er in het pand naast de school een groenteboer zat. Hij had een wagen en een pony. Dit dier moest via het smalle steegje tussen beide gebouwen naar de tuin aan de achterkant: stel je dat eens voor.
Zeventiende eeuw
Er werkten veel leraren op de school. Twee kinderen van zulke leraren kwamen naar voren. Het grappige is dat beide vrouwen hun man in de buurt van de school hebben ontmoet.
“Mijn moeder haalde de kinderen via een bepaalde route op en liep met een touwtje kinderen aan een touw door de binnenstad”, schrijft een van hen. Blijkbaar moesten kleuters altijd betalen voor lessen: een dubbeltje. Kortom: er zijn veel herinneringen die Hoekstra helpen bij zijn artikel.
Het gebouw is een rijksmonument. Bouwhistoricus Reitse de Vries maakte in november een uitgebreid onderzoeksrapport voor de aanstaande renovatie. Het gebouw ziet er misschien negentiende-eeuws uit, maar de muur langs de Bagijnesteeg stond er al in de zeventiende eeuw, constateert hij. Ook de westelijke muur dateert uit die tijd.
Hillechien-stoffen
Waarschijnlijk is het pand in de periode 1625-1627 gebouwd als pakhuis, denkt De Vries. Later werd het huis afwisselend woonhuis, werkplaats of opslagruimte. In 1832 werd het gebouw ingrijpend verbouwd tot herenhuis.
Toen trok tuinmanager Roodbaard bij zijn gezin in. Ook zijn vrouw Hillechien opende hier een stoffen- en naaiatelier, schrijft Rita Radetzky in haar proefschrift over Roodbaard. In 1838 verhuisden de Roodbaards naar de oostkant van het centrum. Spiegel- en meubelmaker Hillebrand werd de nieuwe eigenaar.
In 1843 werd het pand verbouwd tot pakhuis en in 1870 werd de gracht gedempt door de naastgelegen Bagijnesteeg. Het gebouw dankt zijn aanduiding als rijksmonument echter vooral aan de ‘neoklassieke gevel’ die bij de volgende renovatie rond 1885 werd aangebracht.
