Zuid-Afrika krijgt hoogstaand bezoek uit Nederland: Koning Willem-Alexander en Koningin Máxima worden woensdag ontvangen door president Cyril Ramaphosa en zijn kabinet in de administratieve hoofdstad Pretoria. Tijdens een driedaags verblijf bezoekt u het Freedom Park in Pretoria, het Apartheid Museum in Johannesburg en de botanische tuin Kirstenbosch. Tenslotte staat het koninklijk paar vrijdag stil bij ‘het gedeelde verleden’ in het slavernijmuseum in Kaapstad. Tussen 1652 en 1799 importeerde de Verenigde Oost-Indische Compagnie ongeveer 63.000 slaven naar de Kaap.
Shanaaz Galant, curator van het museum en zelf een afstammeling van Kaapse slaven, zal desgevraagd aanwezig zijn Trouw weten zullen een helpende hand van de koning en het kabinet op prijs stellen. ‘Een oprechte verontschuldiging van Nederland aan Zuid-Afrika kan de basis vormen voor een betekenisvolle uitwisseling over geschiedenis en erfgoed.’
Bernhards clandestiene commando-operatie
Het vorige (en eerste) bezoek van een Prins van Oranje aan Zuid-Afrika vond plaats in 1996. Beatrix en Claus werden ontvangen door Nelson Mandela, die net twee jaar president was van het nieuwe, democratische Zuid-Afrika. Tijdens haar tijd als koningin wilde Juliana vanwege de apartheid niet naar Zuid-Afrika reizen.
Het gedeelde verleden van het Huis van Oranje en Zuid-Afrika gaat terug tot Koningin Wilhelmina. Tijdens de Tweede Boerenoorlog was ze uitgesproken pro-Boer (en dus anti-Brits). In 1900 stuurde ze Paul Kruger, de president van de Boerenrepubliek Transvaal, per schip naar Europa, waar hij op een charmeoffensief ging.
In 1953 vergezelde haar schoonzoon, prins-gemaal Bernhard, premier Willem Drees naar Zuid-Afrika. Namens het kabinet in Den Haag lobbyden Bernhard en Drees voor extra landingsrechten voor KLM en voor betere voorwaarden voor investeringen en immigratie uit Nederland. Eenmaal verslaafd aan het continent zette Bernhard (een fervent natuurliefhebber en jager) eind jaren tachtig een clandestiene commando-operatie op tegen neushoornstropers in zuidelijk Afrika.
Erfenis van Bernhard
‘Operatie Lock’, zoals de missie heette, was de vrucht van zijn jaren als internationaal voorzitter van het Wereld Natuur Fonds (WWF), waarvan hij medeoprichter was. Bernhard financierde de operatie met de opbrengst van twee zeventiende-eeuwse schilderijen uit Juliana’s privécollectie. Operatie Lock duurde niet lang. Het geld raakte op, de huurlingen (Britse oud-soldaten) begonnen zelf moordaanslagen op stropers te beramen en zelf illegaal in hoorn te handelen, en nadat de Reuters-correspondent in Nairobi het deksel op de doofpot had getild, werd in 1989 de stekker eruit getrokken.
Het WWF eert nog steeds de nalatenschap van Bernhard op haar website. Een van zijn grote verwezenlijkingen voor flora en fauna wereldwijd is het CITES-handelsverdrag (ter bescherming van bedreigde dier- en plantensoorten, ondertekend door 183 landen). In de botanische tuin van Kirstenbosch spreken vertegenwoordigers van het WWF vrijdag met koning Willem-Alexander over het belang van biodiversiteit en natuurbehoud.
Irene natuurreservaat
Een vruchtbaarder poging om de natuur in Zuid-Afrika te behouden werd ondernomen door prinses Irene, de tweede dochter van Juliana en Bernhard. Eind jaren negentig kocht ze drie aaneengesloten landbouwgronden in de Karoo-woestijn in het binnenland van Zuid-Afrika. Irene bracht het land terug in zijn oude staat en stichtte een natuurreservaat. Op Bergplaas worden educatieve programma’s aangeboden aan jonge Zuid-Afrikanen – gratis voor degenen die zelf niet over de financiële middelen beschikken.
Ook de vertrekkende ministers Dijkgraaf (onderwijs, cultuur en wetenschap), Adema (landbouw, natuur en voedselkwaliteit), Bruins Slot (buitenlandse zaken) en Ollongren (defensie) reizen mee met de koninklijke familie. Zij zullen bij verschillende gelegenheden in gesprek gaan met politici en het bedrijfsleven. De derde economie van het continent is voor Nederland een van de belangrijkste economische Afrikaanse partners, en omgekeerd geldt dat ook. In 2021 was Nederland veruit de grootste partij in Zuid-Afrika, met ruim 46 miljard euro aan directe investeringen.
Waterstofbelangen
Een belangrijk, gedeeld terrein voor beide landen is het waterbeheer. Tot nu toe is vanuit Nederland 30 miljoen euro geïnvesteerd in waterprojecten in Zuid-Afrika. Op landbouwgebied kan Zuid-Afrika weer iets winnen: citrusexporteurs hebben sinds vorig jaar te maken met nieuwe Europese regelgeving, waardoor citrusvruchten eerst wekenlang moeten worden gekoeld om de fruitmot te bestrijden. Dat zou volgens zijn Volg het geld leiden tot 25 tot 30 procent verlies van oranje vracht.
Nederland heeft immers waterstofbelangen in Zuid-Afrika. In juni bracht premier Rutte samen met zijn collega Mette Frederiksen van Denemarken een handelsbezoek aan de regio. Vervolgens hebben ze een investeringsfonds van 1 miljard dollar toegezegd, bedoeld voor de productie van waterstof en het transport ervan van Zuid-Afrika en Namibië naar het noordelijk halfrond. De Nederlandse overheid doneert 50 miljoen dollar als startkapitaal. De plannen zijn ambitieus: Nederland moet een doorvoerland worden voor Noordwest-Europa, met Rotterdam als belangrijkste haven.
Lees ook:
Een groot stuk onbekende geschiedenis wacht Willem-Alexander in Kaapstad
De Koning der Nederlanden komt naar Kaapstad en bezoekt het plaatselijke slavernijmuseum. Wordt hem dat kwalijk genomen? Trouw kreeg een rondleiding van curator Shanaaz Galant.
