Shadow banning: de schimmige manier waarop sociale media het bereik van vooral pro-Palestijnse berichten beperken

Journalist Azmat Khan van De New York Times, die vorig jaar een Pulitzerprijs won voor haar onderzoek naar burgerdoden bij Amerikaanse luchtaanvallen in Irak, Syrië en Afghanistan, deelde dit weekend een Instagram-verhaal over de oorlog in Gaza. Maar het viel haar op dat het bericht veel minder vaak werd bekeken dan normaal. Haar volgers zagen het verhaal niet meer in hun tijdlijn, maar moesten naar haar profiel om het te zien.

Khan concludeerde dat zij het slachtoffer was van zogenaamde schaduw verbod – een middel waarmee sociale mediaplatforms het bereik van berichten en accounts beperken, zonder de gebruiker van het account op de hoogte te stellen. “Veel collega’s en bevriende journalisten hebben hetzelfde gemeld”, ze schreef op X. “Dit is een enorme bedreiging voor de informatievoorziening en geloofwaardige journalistiek.”

Zij was niet de enige die hier last van had. De afgelopen dagen heeft een groeiende groep Instagram-gebruikers het platform ervan beschuldigd de zichtbaarheid van pro-Palestijnse inhoud te beperken. Vaak gebruikers met een moslimachtergrond. Zoals de Marokkaans-Nederlandse voetballer Noussair Mazraoui, die uitkomt voor Bayern München. Een video waarin hij de Palestijnen de overwinning wenste in de strijd met Israël was alleen zichtbaar voor mensen die zijn profiel bezochten. Hij zei dat hetzelfde gold voor Hakim Ziyech en Zakaria Aboukhlal, twee andere Nederlands-Marokkaanse voetballers. “Ze proberen ons het zwijgen op te leggen”, zei hij tegen ANP. “Het is letterlijk wij tegen de wereld.”

Geen bloederige beelden

Oumaima Abalhaj, NRC-correspondent in Spanje en Marokko, had er één soortgelijke ervaring nadat ze op Instagram een ​​video deelde waarin de gevolgen van het Israëlische bombardement op Gaza werden getoond. “Geen bloedige beelden, maar luchtfoto’s van verwoeste gebouwen”, zegt Abalhaj aan de telefoon vanuit Madrid. “Nadat ik het had gedeeld, begon mijn profiel vreemd te doen. Niet alleen werd de video minder bekeken dan normaal. Maar als je naar mijn naam zocht, verscheen mijn profiel niet meer. Nu ik mijn naam heb veranderd, ben ik blij dat ik weer gevonden word. Maar ik kreeg wel een tegenstrijdig bericht dat ik de toegang tot mijn profiel dreigde te verliezen, ook al volgde ik de richtlijnen.”

Voor Khan, Mazraoui en Abalhaj is de conclusie duidelijk: dit is censuur. Toch is het lastig vast te stellen wat er precies aan de hand is. Want er kunnen veel redenen zijn waarom een ​​story op Instagram minder zichtbaar is. Algoritmen blinken niet uit in transparantie, en de technologiebedrijven die ze gebruiken ook niet. Een Nederlandse woordvoerder van Meta, het bedrijf achter Instagram, reageerde niet op vragen van NRC. Meta heeft de beschuldigingen van schaduwverboden in het verleden altijd ontkend. Een Amerikaanse woordvoerder is op de hoogte van de recente problemen een wereldwijde bug in de software wat technische problemen veroorzaakte. Hij schrijft aan X dat het inmiddels is opgelost.

Maar er is meer aan de hand. Dit is niet de eerste keer dat Amerikaanse technologiebedrijven worden beschuldigd van het onderdrukken van pro-Palestijnse stemmen. Elke keer dat het Israëlisch-Palestijnse conflict oplaait en het internationale nieuws domineert, neemt de online censuur op platforms als Instragram, Facebook en TikTok toe, zegt Jalal Abukhater van 7amleh, een Palestijnse organisatie die opkomt voor digitale mensenrechten. 7amleh moedigt mensen aan om meldingen van vermeende censuur te melden in een online database. Sinds de aanval van Hamas op Israël op 7 oktober heeft 7amleh 500 meldingen ontvangen van mensen die te horen kregen dat ze de zogenaamde gemeenschapsrichtlijnen van de platforms hadden geschonden. 270 van hen gaven aan op één of meerdere manieren gecensureerd te zijn.

Toename

“We zien een scherpe toename van de censuur, vooral op de platforms van Meta”, zei Abukhater aan de telefoon vanuit Ramallah, een stad op de bezette Westelijke Jordaanoever waar het kantoor van 7amleh is gevestigd. “Dit omvat het waarschuwen van gebruikers, het opschorten van accounts, het verminderen van de zichtbaarheid en het niet publiceren of verwijderen van inhoud. Als deze beperkingen het gevolg zijn van een overtreding van de richtlijnen, moeten gebruikers hiervan op de hoogte worden gesteld. Dat gebeurt niet bij schaduwverboden. Maar Meta en andere technologiebedrijven vinden schaduwverbod geen goede term om hun beleid te beschrijven.”

Elk platform heeft zijn eigen richtlijnen waar gebruikers zich aan moeten houden. Het verspreiden van extreme, expliciete beelden op Instagram is bijvoorbeeld niet toegestaan. Meta kondigde vorige week tijdelijke maatregelen aan om dergelijke beelden uit Israël en Gaza, ook wel ‘borderline content’ genoemd, sneller te onderdrukken. Wat dat precies is, bleef onduidelijk.

Maar Meta-CEO Mark Zuckerberg sprak eerder zijn steun uit voor Israël en zei dat inhoud die Hamas lijkt te verheerlijken, zal worden gemarkeerd. Abukhater zegt dat bepaalde Arabische hashtags op Meta verboden zijn, terwijl hun Israëlische equivalenten wel zijn toegestaan ​​omdat ze door een staat worden gepusht.

7amleh heeft regelmatig contact gehad met Meta in een poging de vermeende censuur te beperken, vooral de afgelopen weken. “Hun medewerkers werken 24 uur per dag om te reageren op alle zaken die wij aankaarten”, zegt Abukhater. “We vragen Meta om bepaalde accounts niet te beperken omdat hun inhoud nieuwswaarde heeft of context biedt. Maar onze inspanningen zijn slechts een druppel op een gloeiende plaat. Het resultaat is een situatie waarin de Palestijnen zich onevenredig gecensureerd voelen. In een tijd waarin de reguliere media niet genoeg context bieden en Israël een propagandaoorlog voert om het Palestijnse verhaal te ondermijnen, zijn al deze beperkingen erg frustrerend.”

Nieuws organisatie

MondoWeiss kan daar iets over zeggen. Afgelopen maandag verscheen het TikTok-account van de links-progressief Israëlische nieuwssite tijdelijk opgeschort, en een dag later gebeurde hetzelfde met het Instagram-account. “Wij zijn een nieuwsorganisatie die beelden van nieuwsgebeurtenissen deelt”, zegt Yumna Patel, nieuwsmanager van MondoWeiss. “Soms zijn er expliciete beelden, maar we proberen de richtlijnen te volgen. We vervagen enkele beelden en laten geen gevechten zien. Toch wordt onze inhoud op TikTok regelmatig gecensureerd. Ons account werd twee keer volledig geblokkeerd, zonder waarschuwing dat we de richtlijnen hadden overtreden.”

De eerste keer was in januari, toen MondoWeiss een video op TikTok plaatste over de aanval van het Israëlische leger op het Palestijnse vluchtelingenkamp Jenin, waarbij tien Palestijnen omkwamen. “De volgende dag werd ons account zonder waarschuwing verwijderd”, zegt Patel. “Dat leidde tot enige media-aandacht. Met de hulp van 7amleh hebben we beroep aangetekend en werd ons account hersteld. En de tweede keer was vorige week. Toen we probeerden in te loggen, kregen we een bericht dat ons account definitief was verwijderd. Opnieuw zonder waarschuwing of eerdere overtredingen van de richtlijnen. Opnieuw heeft 7amleh met succes bemiddeld.”

De beslissingen van platforms zijn vaak moeilijk te begrijpen, en hun moederbedrijven zijn gesloten bolwerken. Dat is volgens Patel het probleem. Enkele jaren geleden werden de video’s en berichten van MondoWeiss op Facebook tienduizenden keren bekeken. “Nu zijn we al blij als we enkele tientallen views hebben. Hoe dit heeft kunnen gebeuren is altijd een mysterie gebleven. De besluitvorming bij Facebook is zeer ondoorzichtig. In al die jaren hebben wij nooit een bevredigend antwoord op onze vragen gekregen. Het schaduwverbod is met dezelfde geheimhouding gehuld. Maar afgaande op de verhalen van collega’s en vrienden gebeurt het vaak, vooral bij Instagram-stories.”

LinkedIn

Vanwege de problemen op Instagram hebben veel mensen die de Palestijnse zaak steunen zich tot andere platforms gewend om hun berichten te verspreiden. LinkedIn, dat voornamelijk wordt gebruikt voor professioneel netwerken, heeft een golf van kritische berichten gezien over de acties van Israël in de Gazastrook. Maar ook daar kregen sommige gebruikers te maken met censuur. Zo werd een artikel verwijderd dat The Rights Forum, een kenniscentrum over Israël en Palestina, deelde op LinkedIn. “Het enige wat ik kan bedenken is dat de foto van het gewonde kind dat daar stond te gruwelijk was”, zegt regisseur Gerard Jonker. “Maar LinkedIn zei dat er sprake was van haatzaaiende uitlatingen.”

Ondertussen delen mensen die op Instagram zijn gebleven tips met elkaar om een ​​schaduwverbod te vermijden. Sommige hashtags worden vermeden. #FreePalestine wordt door sommigen vervangen door #VisitIsrael. Woorden als ‘Palestina’ en ‘Gaza’ zijn opzettelijk verkeerd gespeld. En om het algoritme voor de gek te houden worden eerst foto’s van feestelijke taarten of schattige dieren gedeeld voordat er berichten over het conflict verschijnen. Maar het is onduidelijk of dergelijke trucs daadwerkelijk zand in de ogen van het algoritme gooien en zo schaduwverboden voorkomen.