Is het goed voor een politieke partij om na zeventien jaar een nieuwe leider te krijgen? Dilan Yesilgöz-Zegerius (46) neemt bij de VVD de plaats in van Mark Rutte, die in 2006 lijsttrekker werd en inmiddels dertien jaar premier is. En ze zegt meteen: “Ja, dat vind ik best gezond.”
Waarom?
“Ik denk dat het altijd goed is als er op een gegeven moment nieuwe mensen naar een plek komen.”
Waarom is het goed voor de VVD?
“Het is niet zo dat ik rondliep met de gedachte: nu moet het gebeuren. Totdat het kabinet viel en Mark zijn besluit nam, heb ik mij daar niet mee beziggehouden. En dan denk je: wat is nu mijn rol? Maar ik denk dat het gezond is na al die jaren, een nieuw hoofdstuk.”
Waarom?
“Afgezien van de VVD: de politiek, met altijd dezelfde mensen, is de afgelopen jaren erg met zichzelf bezig geweest. Eigenlijk gewoon de hele tijd. En veel te weinig in het oplossen van de problemen van mensen. Maar wij zijn er, geloof ik, om te dienen. Over Mark Rutte heb ik altijd gezegd dat ik heel… Hij is niet dood of zo, hij heeft het nog druk. En ik ga hier niet tegen hem tekeer. Ik ben heel blij met wat hij doet en blijft doen, maar ik ben ook heel blij met mijn nieuwe rol.”
Onze vraag was: waarom is het goed voor de VVD om van leider te wisselen?
“Ik denk dat een frisse neus op ieder feest zo nu en dan goed is. En wat ons betreft: er is veel goed gegaan, Mark heeft ons door moeilijke tijden heen geloodst, zoals de financiële crisis, corona, Oekraïne, noem maar op. Goed gedaan. Maar er zijn ook blinde vlekken geweest, waarvan Groningen en zijn toeslagen zeer duidelijke voorbeelden zijn. De les hiervan is dat we er met nieuwe leiders voor moeten zorgen dat we geen nieuwe blinde vlekken ontwikkelen. We moeten echt veel beter naar mensen luisteren. We kunnen niet zeggen: we hebben het zo bedacht, het staat op papier en daarom werkt het. En als u het niet zo ervaart, leggen wij het u nog een keer uit. Dat is wat er nu gebeurt.”
Heeft u de afgelopen jaren niet goed geluisterd?
“Ik denk het wel. En in mijn rol nu vind ik dat belangrijk, omdat ik denk dat ik een verschil kan maken. Ik denk ook dat anderen hier in Den Haag nu de analyse maken over de blinde vlekken. Tel daarbij op dat we de afgelopen jaren vaak genoegen hebben genomen met een waterig compromis.”
Jij zegt: dat kan ik, luister? Beter dan de VVD tot nu toe heeft gedaan?
“Nee, het maakt mij niet uit of ik dat beter kan.”
Wat bedoel je met ‘Ik kan een verschil maken’?
“Ik zei ook dat ik vind dat iedereen dat nu moet doen, beter luisteren. Ik wil niet zeggen dat Mark Rutte of andere VVD-leden niet goed hebben geluisterd. Ik denk wel dat we een politiek klimaat hebben gecreëerd waarin we erg met onszelf bezig waren. Ik wil het nu beter doen, ja, dat is zeker.”
Het ‘waterige compromis’ keert vaak terug in het verhaal van Dilan Yesilgöz als partijleider. In haar kantoor op het ministerie van Justitie en Veiligheid zegt ze maandagmiddag dat je met zo’n compromis ‘niets verandert in de levens van mensen’. Er moeten absoluut dingen veranderen, meent zij, als het om asiel en migratie gaat. Het kabinet Rutte IV viel er in juli overheen. “Met wat er nu in ons verkiezingsprogramma staat, kunnen we echt iets veranderen. Dan heb je nog niet alle problemen opgelost, maar moet je wel stappen durven zetten.”
Is dat ook de reden dat u nu de deur openzet voor samenwerking met de PVV?
‘Nee nee nee. Dat staat er echt helemaal los van. Ik wil kiezers niet op voorhand uitsluiten. Dit is een uniek moment in de politieke geschiedenis van Nederland, met zoveel nieuwe leiders. Ik wil beginnen met een schone lei. leisteen en daarom kies ik hiervoor.”
Nog een ‘waterig compromis’ dat volgens Yesilgöz niet gemaakt mag worden: over kernenergie. “Het kan veilig worden gedaan, het kan goed worden gedaan, en het helpt ons minder afhankelijk te worden van slechte regimes. En als je zegt: nee, dat doen we niet…’
Zoals Frans Timmermans van GroenLinks-PvdA zegt.
“Dan interesseer je je niet zoveel voor de klimaatuitdaging. Dan vind je oude dogma’s belangrijker. Ik denk dat dat oude politiek is.”
U neemt niet deel aan een coalitie die kernenergie aan de kant zet?
“Ik wil het hier niet hebben over breekpunten, ik zou graag willen dat iedereen de oude politiek loslaat en kijkt naar wat dit land verder kan helpen.”
Timmermans nam vorige week ontslag NRC dat het voor iedereen goed zou zijn als de VVD een keer niet zou regeren.
‘Over oude politiek gesproken.’
Waarom is dat oude politiek?
“Omdat het alleen maar om poppen gaat.”
Het gaat om partijen die wel of niet samen willen regeren. Is dat hetzelfde als ‘poppen’?
‘Nou, ik heb liever dat we praten over de problemen van mensen en hoe we die oplossen. Ik heb de woorden van Timmermans aandachtig gelezen. En ik was verrast door de mate van oude politiek die erin zat. Maar als je de verkiezingsprogramma’s vergelijkt, zie ik dat het risico op waterige compromissen met zijn partij groot is. Dan heb je het over klimaat, asiel en migratie, maar je kunt ook meer noemen.”
Timmermans zei dat hij niet veel liefde voor de VVD voelde, en voor jou lijkt het ook niet veel te zijn.
“Daar ben ik minder mee bezig dan je zou verwachten. De berekening van de verkiezingsprogramma’s moet nog gebeuren, we hebben nog niet alle verkiezingsprogramma’s gezien.”
Pieter Omtzigt heeft nog geen verkiezingsprogramma. Wat denk je daarvan?
“Ik neem daar nota van. Ik denk er niet veel over na.”
Hij lijkt momenteel een soort heldenstatus te hebben in Nederland. Hoe bekijk jij dat?
“Wat hij en een paar andere Kamerleden de afgelopen jaren hebben gedaan, is natuurlijk heel slim. Ze wezen heel veel op de blinde vlekken waar ik het over had. Ik heb daar ongelofelijk veel respect voor.”
Yesilgöz zegt dat ze nu “twee banen van 80 uur per week combineert.” Maar ze maakt ook tijd om te sporten: vroeger bokste ze, nu doet ze aan fitness en krav maga, Israëlische zelfverdediging. Ze zegt dat ze dit ‘mentaal’ ook leuk vindt ‘omdat je er veerkrachtig van wordt’. Maar op de vraag of ze dat nodig heeft, zegt ze meteen nee.
Vind je dat een ingewikkelde vraag?
“Nee. Ik wil ook niet doen alsof ik nooit onzeker of kwetsbaar ben.” Ze wijst naar haar schouder en zegt dat ze veel ‘verantwoordelijkheid’ voelt omdat mensen op haar hebben gestemd. “En als je kijkt naar de positie waarin ik nu zit, denk ik niet: ik doe dit alleen maar.”
Hoe ga je daarmee om?
“Ik kies er dan voor om extra hard te werken, zodat ik zoveel mogelijk controle heb.”
Ben jij net zo’n controlefreak als Mark Rutte?
“Ja, ik ben bang dat ik misschien… Ik wil graag het overzicht behouden.”
Yesilgöz dacht ooit dat ze links was, net als haar ouders. De SP was de eerste partij waarvoor zij actief werd. Vervolgens ging ze “heel kort snuffelen” bij GroenLinks en de PvdA. “Maar ik dacht: dit is het niet. Ik werd voortdurend in de hoek gezet: je bent een vluchteling, een immigrant, dus je bent zielig en we gaan je redden. Ik dacht: ik wil niet gered worden, waar ben ik het slachtoffer van?
Deze les kreeg Yesilgöz van haar Koerdische ouders, zegt ze, die als vluchtelingen uit Turkije naar Nederland kwamen. “Het verhaal van mijn ouders is zwaar en intens. Jongeren die het goed hadden gedaan, gingen zich toch inzetten voor de rechten van andere minderheden en moesten daarom alles achterlaten en hun eigen leven riskeren en met hun gezinnen hun land verlaten. Ik heb ze nog nooit over zichzelf als slachtoffers horen praten. En dat heb ik zelf nog nooit gehad.”
Denk jij dat je dit zelf kunt kiezen?
“Ik ben zelf lang geleden ernstig ziek geweest.” Yesilgöz heeft de ziekte van Werlhof, een auto-immuunziekte, maar heeft er na een operatie geen last meer van. “Daar kun je in vastlopen. Maar je kunt ook kiezen: ben ik nu mijn ziekte? Sommige mensen zullen meer tijd nodig hebben om iets intens te verwerken dan anderen. Maar word je wat je wordt aangedaan of wat er met je gebeurt? Of ga je verder en wordt het onderdeel van wie je bent, maar is het niet wat je identiteit bepaalt?”
Is dat niet heel erg? Kan iedereen die keuze maken?
“Nee, dat is niet moeilijk. Dat betekent vertrouwen hebben in de kracht van mensen.”
Als de VVD de grootste partij zou worden, zou Nederland voor het eerst een vrouwelijke premier kunnen hebben. Is dat belangrijk?
“Het werd tijd, dat is zeker. Maar het is niet de kaart die ik op tafel leg. Dat heb ik nooit gedaan. Het maakt deel uit van wie ik ben. En de combinatie van alles wat mij maakt tot wie ik ben, zorgt ervoor dat ik dit nieuwe hoofdstuk als een compleet nieuw personage afrond.”
Vind je het helemaal niet belangrijk?
“Wat het wel toevoegt: dat je een heel groot deel van het land laat zien dat dit normaal is. Ik denk niet dat het enig verschil maakt voor je leiderschapskwaliteit.”
Worden vrouwen in de politiek anders bekeken?
‘Er is nog meer waar je over te weten kunt komen, toch? Nu is zo’n tijd. Van de kleur van je schoenen tot hoe hoog je stem klinkt.”
Wat denk je daarvan?
“Helaas hoort het erbij. En ik vind dat iedereen over alles een mening mag hebben. Zolang het niet bedreigend, intimiderend of bedoeld is om iemand het zwijgen op te leggen. Daar zal ik me altijd tegen verzetten.”
Yesilgöz is nog niet erg zichtbaar als partijleider. Dat veranderde de afgelopen twee weken als gevolg van het Israëlisch-Palestijnse debat. Ze verscheen in talkshows en sprak op de bijeenkomst Together for Israel, georganiseerd door Joodse organisaties. Mensen daar merkten dat ze emotioneel was. “Hamas is terreur”, zegt ze. “Voor mij heeft dat niets te maken met de Palestijnse zaak. Er zijn mensen die het niet eens zijn met mijn sterke meningen. Dat is ook prima.”
Waar kwam uw emotie vandaan, tijdens de bijeenkomst Together for Israel?
“In Turkije, waar de familie van mijn moeder woonde, waren ook veel nazaten van Duitse joden gevlucht. Helaas ging het vooral over vervolging, antisemitisme en alles wat de geschiedenis ons daarover leert. Met die verhalen ben ik opgegroeid. Nog rijker werden ze toen ik Joodse vrienden in Amsterdam had en René ontmoette.”
Dat is haar echtgenoot, van joodse afkomst. “Ik hoorde bijvoorbeeld dat mensen een bar mitswa voor hun zoon organiseren en eerst de beveiliging moeten regelen. Pas dan kunnen ze aan de snacks denken.”
Maakt u zich zorgen over de gevolgen van de oorlog voor Nederland?
“Daar ben ik nu vooral mee bezig. Niet als partijleider, maar als minister van Justitie en Veiligheid. We weten uit de geschiedenis: als de zaken daar intenser worden, zal het hier onmiddellijk oplaaien en zal de Joodse gemeenschap getroffen worden door een golf van antisemitisme.”
Vindt u het ingewikkeld dat mensen ook naar Israël wijzen?
“Ik zie dat mensen zich er nu erg druk over maken: wat moet ik ervan denken? Maar het hoeft niet zo ingewikkeld te zijn als je een verenigd front tegen terreur vormt. Zelf ben ik op werkbezoek geweest aan Israël, en ook aan de Westelijke Jordaanoever. Ook daar is het lijden enorm. Als ik zeg dat we een eenheidsfront moeten vormen, bedoel ik niet dat ik het hele beleid van de Israëlische regering steun.”
