Volgens theoloog Geurt Henk van Kooten, verbonden aan de Universiteit van Cambridge, is één zin uit het Johannesevangelie een gamechanger. Terwijl de meeste specialisten denken dat het Evangelie is geschreven als de laatste van de vier Bijbelse Jezus-biografieën, dateert Van Kooten het vroeg.
Die ene zin gaat over een badhuis in Jeruzalem. Het ging verloren tijdens de verwoesting van die stad in het jaar 70. Johannes spreekt erover in de tegenwoordige tijd, dus het evangelie moet vóór die tijd geschreven zijn. Van Kooten zal zijn bevindingen later dit jaar publiceren in het vakblad Nieuwtestamentische studies.
De wetenschappelijke consensus is dat het Johannesevangelie pas ongeveer twintig jaar later werd geschreven. De ‘ontdekking’ van Van Kooten zal daar niet zomaar verandering in brengen, zegt nieuwtestamentoloog Sam Janse, die heeft bijgedragen aan de herziene versie van het boek. Nieuwe Bijbelvertaling. “Maar het is altijd goed als iemand de consensus wakker schudt. En Van Kooten is een professional. Toch overtuigt hij mij niet. Eén tekst is altijd een smalle basis voor een theorie.”
Verlevendig het verhaal
“Als je de tijdsaanduiding net zo belangrijk vindt als Van Kooten, wat doe je dan later met de uitspraak dat Bethanië dicht bij Jeruzalem ligt? was?”, zegt Janse. “Bestond dat toen niet meer? Als ik het Evangelie van Johannes lees, zie ik dat mensen die Jezus als Messias belijden, uit de synagoge worden gegooid. Dat is van na het jaar 70, uit de tijd dat de kerk en synagoge verspreid?”
Ook Riemer Roukema, emeritus hoogleraar Nieuwe Testament, is er niet van overtuigd. “Van Kooten wijst op de tegenwoordige tijd: het badhuis was niet daar, het is daar. Maar dit kan ook komen doordat Johannes een oudere bron gebruikte die hij onveranderd in zijn tekst opnam. Of hij deed wat wij allemaal doen: we vertellen over het verleden alsof het nu is, om jouw verhaal wat levendiger te maken.”
Volgens Roukema is een vroege datering mogelijk. “Een aantal serieuze nieuwtestamentische geleerden verdedigen dat. We kunnen het niet helemaal zeker weten, ik denk dat het een late datum is. De term game changer van Van Kooten is mij te expliciet.”
Lees ook:
De Nederlandse theoloog Geurt Henk van Kooten ‘ontdekt’ een zin in het Johannesevangelie die hij ziet als bewijs voor een oudere oorsprongsdatum. Collega-geleerden denken dat het Evangelie veel later werd geschreven.
