‘De corruptie in Malta is overal. En vrijwel niemand doet nog onderzoek’

Gewoon Dafne. Ze was zo bekend op Malta dat haar voornaam genoeg was zodat iedereen wist over wie ze het hadden. Daphne Caruana Galizia was een pionier. Ze was in de jaren tachtig de eerste vrouwelijke journaliste in de kleine mediawereld op Malta. De enige die later in haar columns en op haar blog met bijtende ironie de wijdverbreide corruptie op het eiland aan de kaak zou stellen. “Mama was heel grappig. Ze schreef op een onderhoudende manier over corruptie, en dat is ook de reden dat zoveel Maltezers haar stukken lezen”, zegt haar zoon Matthew (38), informeel in T-shirt en vrijetijdsbroek, met stoppels en licht versleten bruine schoenen.

Zeven jaar na de dood van zijn moeder vecht hij, samen met zijn broers Andrew en Paul, die onlangs een boek hebben gepubliceerd, en hun vader Peter, nog steeds voor gerechtigheid voor de moord op Daphne. Op 16 oktober 2017 werd ze vlakbij haar huis gedood door een autobom. Matthew was die noodlottige middag thuis bij zijn moeder en was net klaar met haar werk. Hij werkte ervoor als software-ingenieur Internationaal consortium voor onderzoeksjournalisten (ICIJ)het platform dat grote hoeveelheden gelekte gegevens over belastingontduiking onder honderden journalisten had verspreid, eerst voor het mega-Panama Papers-onderzoek, later ook voor de Paradise Papers.

Matthew hoorde de knal en wist meteen dat het een autobom was. Dat moment beschrijven blijft lastig. “Die dag hebben ze niet alleen mijn moeder meegenomen, maar ook mijn land”, zegt hij tijdens een gesprek aan de zijlijn van het journalistiekfestival Voices, in een voormalig treinstation in Florence.

Kolom

Zijn moeder had machtige vijanden gemaakt. “Toen mijn moeder werd vermoord, kreeg ze te maken met ruim veertig aanklachten wegens laster en smaad, vijf strafrechtelijke aanklachten en een onderzoek door de belastingdienst. Haar bankrekeningen waren bevroren en ze probeerden haar voedselmagazine te sluiten.”

Lees ook
deze recensie van het boek van Paul Caruana Galizia, de broer van Matthew

Dat tijdschrift, dat het grootste deel van haar inkomen opleverde, werd gesloten De Malta-onafhankelijke toegevoegd, de krant die ook twee keer per week haar columns publiceerde, vertelt haar zoon. Tot een groep zakenlieden die dicht bij de Maltese premier Joseph Muscat stonden, de krant probeerde te kopen in een poging de column van zijn moeder te sluiten. En totdat de stafchef van de premier ook een concurrerend tijdschrift over voeding oprichtte om het tijdschrift Daphnes uit de markt te prijzen.

Op de koop toe werd Daphne geïsoleerd van haar omgeving. “Toen Muscat net premier was geworden, werden verschillende van haar vrienden benaderd met een goed betaald aanbod van de regering, en de meerderheid accepteerde het. Een vriendin van mijn moeder vertelde haar dat ze waren gevraagd om samen te werken om de communicatie voor de regering van Muscat te verzorgen. “Je maakt zeker geen grapje,” grinnikte mijn moeder, maar die vriend had de baan al aangenomen.” Ze hield slechts een paar echte vrienden over, zegt Matthew, nadat ze diep teleurgesteld was geraakt in alle anderen die geld verkozen boven vriendschap.

Ook al ging de intimidatie heel ver, niemand, ook zijn moeder volgens Matthew niet, had durven vermoeden dat het met een autobom zou eindigen. “En zelfs toen hield het niet op. We hadden mama nog niet eens begraven toen bleek dat we in de rechtszaal werden verwacht. De rechtszaken tegen haar familieleden gingen door. Wij hebben alle aanklachten geërfd.”

Twee daders van de moord kregen elk veertig jaar gevangenisstraf, hun medeplichtige werd veroordeeld tot vijftien jaar nadat hij aan de wet had meegewerkt. Nadat de achtergrond van het onderzoek naar voren kwam, trad Muscat begin 2020 af als premier. Zijn stafchef Keith Schembri en twee ministers waren al afgetreden.

Schembri was een goede bekende van zakenman Yorgen Fenech, die ervan verdacht wordt de dader van de moord te zijn. Fenech zit in voorlopige hechtenis, maar de familie Caruana Galizia tast in het duister over wanneer de strafzaak tegen hem eindelijk zal beginnen. “Dat is heel frustrerend”, zegt Matthew. “We willen niet alleen dat er eindelijk gerechtigheid komt voor onze moeder, maar ook dat er rechtszaken volgen uit haar corruptieonderzoeken.”

Straffeloosheid

Hij beschrijft het systeem van de georganiseerde misdaad op Malta als het paard achter de wagen. “Georganiseerde criminele groepen zullen zich rond bepaalde families of bedrijven clusteren. Zij zijn de kar en de politicus is het paard. Als het paard de verkiezingsrace wint, dan is het bingo: dan heeft die politicus schulden bij de mensen achter hem, die dan overheidsopdrachten krijgen, enzovoort.”

Volgens Matthew Caruana Galizia werkt een gebrek aan transparantie over politieke financiering en regels rond lobbyen dit corrupte systeem verder in de hand. In 2021 werd er één afgesloten onderzoekscommissie in Malta dat de staat een sfeer van straffeloosheid had geschapen en daarom de verantwoordelijkheid voor de moord op Daphne moest dragen.

Sinds de dood van zijn moeder staat Malta er nog slechter voor, denkt Matthew: “Er is een vacuüm ontstaan. Nu doet vrijwel niemand onderzoek naar de misstanden in Malta, waar de corruptie alle sectoren is binnengedrongen.”

Postuum is het isolement van Daphne doorbroken. Haar familie heeft er een opgericht oprichting die strijdt voor gerechtigheid voor Daphne, maar die ook gratis juridische bijstand verleent aan rechteloze migranten op Malta, die onder meer worden uitgebuit op gevaarlijke bouwplaatsen. Ook vormt de stichting een hecht netwerk met persverenigingen in de rest van Europa. “Want de mediavrijheid staat ook elders onder druk. Net als mijn moeder zien wij de journalistiek als het laatste baken dat in een democratie overeind blijft staan ​​als al het andere, van de rechterlijke macht tot de regering, faalt.”

Delen





E-mail de redacteur