Verrassing en genot voor velen: na een grijze, drijfnatte winter worden we zaterdag ineens getrakteerd op zomerhitte, met temperaturen tot wel 26 graden. De drijvende kracht is een Spaanse pluim, een soort hete luchtbel die vanuit het zuiden wordt aangevoerd. Met een uitzonderlijke hoeveelheid Saharazand, dat bij regen op talloze auto’s en zonnepanelen terechtkomt.
Hoge zomertemperaturen, barbecueweer, volle terrassen, uitbundige zon. Nog geen drie dagen geleden, toen het herfstachtig was en vroor, kon niemand zich dit voorstellen. Maar deze zaterdag is het ineens zover: uit het niets stijgt het kwik naar 26 graden, een record voor het eerste weekend van april. Voor velen zal dit aanvoelen als een onverwacht vroege traktatie na een winterseizoen dat erg nat en grijs was. In Limburg viel het afgelopen half jaar ruim 700 millimeter regen, een hoeveelheid die normaal gesproken in een heel jaar valt.
Grote bel warme lucht
De snel stijgende temperatuur wordt veroorzaakt door een weerfenomeen dat de Spaanse pluim wordt genoemd. Dit is een grote bel warme lucht die zich boven Noord-Afrika vormt en via Spanje en Portugal opstijgt naar het veel koelere noorden van Europa. Binnen 48 tot 72 uur legt die lucht duizenden kilometers af en bereikt vervolgens onze omgeving, die in no-time als een sauna wordt opgewarmd.
“Deze pluim verspreidt zich snel en kortstondig over een groot deel van Europa”, zegt Wouter van Bernebeek van Molenhoek, meteoroloog bij Weerplaza. “Eigenlijk komt zo’n vroege zomerdag uit het niets, mensen zijn er echt door verrast. Binnen twee dagen van 12 naar 26 graden. Maar het komt in deze tijd van het jaar vaak voor dat de temperatuurverschillen heel groot zijn.”
Saharazand
Een ander fenomeen is dat woestijnzand uit de Sahara vaak wordt meegevoerd in het kielzog van de ‘Spaanse pluim’. En dit keer is het uitzonderlijk veel, mede door een harde wind uit het zuiden. Vorige week werd daar al een voorproefje van gegeven toen maar liefst 180.000 ton zand en stof boven Zwitserland werd gemeten. Dit leverde surrealistische beelden op van besneeuwde Alpenhellingen onder een oranjerode hemel.
Dit weekend zal de ‘zandstorm’ in hoge atmosfeer ook Nederland bereiken, waarschijnlijk zondag. Als het regent – en de kans bestaat – valt het Sahara-stof op talloze auto’s en raamkozijnen.
Van Bernebeek: “De dichtheid van stof en zand is waarschijnlijk zo groot dat de zon overdag steeds minder zichtbaar wordt. Het is niet eens uitgesloten dat er in de avond een onweersbui ontstaat. Dat gebeurt zelden zo vroeg in het jaar.”
Bloed regen
Neerslag met Saharazand is een eeuwenoud fenomeen. Vroeger had men daar geen verklaring voor en dacht men dat insecten het regenwater roodachtig kleurden. Het werd ook wel bloedregen of wonderregen genoemd. Tegenwoordig is woestijnzand vooral in het nieuws omdat het vlekken geeft op auto’s en kozijnen.
En ja, ook de zonnepanelen die op steeds meer Nederlandse daken staan. Als ze niet op tijd worden schoongemaakt, zullen ze minder rendement opleveren. Meestal blijft het verlies beperkt tot 2 tot 3 procent, maar als er veel hardnekkig vuil op zit kan dat oplopen tot 10 procent.
Daarnaast kan het woestijnzand – dat als een vorm van fijnstof wordt beschouwd – ook schadelijk zijn voor mensen met luchtwegklachten. U bent er bijzonder vatbaar voor als u lijdt aan een chronische longziekte of hart- en vaatziekten. In dat geval adviseert het RIVM blootstelling zoveel mogelijk te vermijden en binnen te blijven.
Na het weekend weer regen
De radicale weersverandering zal niet lang duren. Zodra de Spaanse pluim en het Noord-Afrikaanse zand voorbij zijn, wordt het weer klassiek Nederlands slecht weer. Voor dinsdag voorspellen de modellen 50 procent regen en 14 graden.
Weerman Van Bernebeek zal daar niets van meemaken. Hij is inmiddels naar Texas gevlogen om een heel ander weerfenomeen te aanschouwen: een volledige zonsverduistering op maandagavond. “Dat is veel zeldzamer. Ik hou je op de hoogte, oké?”
