Met 120 kilometer per uur op de motor over een bevroren weg rijden en je remmen doen het niet. Dat is in een notendop de essentie van Ice Speedway. Dit weekend was de wereldtop in Heerenveen.
Je kunt wel zeggen dat een vergeten sport is teruggekeerd. Omdat de ijsspeedway vooral in Nederland in de jaren tachtig en negentig populair was. Maar met tienduizend kaartjes in de voorverkoop en een paar duizend kaartjes in de losse verkoop lijkt de sport zijn populariteit niet verloren te hebben. Na een kwalificatiewedstrijd in Zweden vestigde het deelnemersveld zich in Inzell, voor twee races, en in Heerenveen, dat dit slotweekend opnieuw twee races organiseerde.
En Thialf zat behoorlijk vol. Niet met schaatsfans die zich haasten en oranje overalls dragen. Maar vooral met mannen en een handjevol vrouwen die gezamenlijk een mannelijke sfeer creëerden. Zwarte jassen, denim en tatoeages. Thialf rook naar methanol, de brandstof die de energie levert voor de viertaktmotoren. Heavy metal knalde uit de speeldozen en een dweilorkest was nergens te bekennen. Geen Kleintje Pils, maar vele meters bier.
Een Rus wint altijd
Wat schaatsen en ijsspeedway met elkaar gemeen hebben: er doen al jaren geen Russen meer mee. De afwezigheid van Rusland – eerst een paar jaar na het overtreden van de internationale dopingwetgeving en daarna vanwege de invasie van Oekraïne – vergroot de kansen van de anderen. Omdat op Ice Speedway altijd een Rus wint. Op enkele uitzonderingen na.
In 2002 ging de titel naar de Zweed Per-Olof Serenius. Daarna kwam de winnaar altijd uit de Russische Federatie. Nikolai Krasnikov won acht keer en werd daarmee recordhouder. De overheersing was ongekend: van 2010 tot en met 2020 werden alle medailles verdeeld onder de Russische coureurs. En de Nederlanders? Ondersteunende rollen. Roelof Thijs uit Assen was in de jaren zeventig en tachtig een geduchte tegenstander, maar kwam nooit in de buurt van de medaille.
Die teven hebben geen remmen
Het feit dat de rest van Europa strijdt tegen de Russische racers weerhoudt fans er niet van om de spectaculaire race te bezoeken. Er valt immers nog genoeg te verwonderen: snelheidsduivels die horizontaal de bochten opvreten. Spijkerbanden steken, voor en achter, gemiddeld driehonderd metalen punten uit het rubber. De pieken voorkomen dat de 500cc-motoren uit de bocht gaan; omdat die monsters geen remmen hebben. Na een raceweekend was het 20 centimeter dikke ijsoppervlak gehavend. Veel slush puppy, vooral in de bochten.
In Heerenveen nemen zestien racers deel en rijden beide dagen twintig heats. Met vier rijders in elke heat racen ze vier ronden. De nummers één tot en met drie verdienen punten. De vier die na twintig races de meeste punten hebben behaald, strijden in de finale. Een eenvoudig wedstrijdontwerp, dat een Grand Prix snel en overzichtelijk maakt. “En dat maakt de sport aantrekkelijk”, zegt Erik Siebelink van het organisatiecomité. Siebelink heeft het druk. Zijn telefoon rinkelt voortdurend. Het geluid? Die van een racemotor.
Siebelink is lid van Motorclub Assen, die tot 2016 namens Nederland de WK-wedstrijden in Assen organiseerde. Toen die ijsbaan wegens geldgebrek sloot, verhuisde de competitie naar Thialf. De laatste jaren vond het toernooi daar niet altijd plaats. De gestegen energieprijzen – want zomaar een ijsvloer van 20 centimeter dik bevriezen: heel duur – en corona waren meer dan eens spelbrekers.
Maar dit jaar opende één van de mooiste ijsbanen ter wereld weer de deuren voor ijsliefhebbers. Voor teams uit Zweden, Finland, Tsjechië, Oostenrijk, Duitsland en Nederland. Ze rijden vrijwel allemaal op een Jawa-motorfiets, waarvan het frame in de meeste gevallen is ontwikkeld door de Fries Tjitte Bootsma.
Zelf was hij een uitstekende ijsracer die in de jaren negentig ooit met Nederland derde eindigde op de WK-landenranglijst. Bootsma maakte een frame dat de wegligging van de motorfietsen enorm verbeterde. Hij stierf in 2012 na een slopende ziekte en was slechts 56 jaar oud. Maar zijn motorsportwinkel in Tzummarum bestaat nog steeds. En ook het Tibo Frame.
Het Tibo-frame
Aka Ali-Riihimäki is een van de weinigen die op een motorfiets rijdt met een ander chassis, namelijk zijn eigen ontworpen frame. Hierdoor is de motor zo’n 30 centimeter langer dan de andere tweewielers en zit hij veel lager op de motor. De Finse veteraan gaat hard. De oudste WK-deelnemer streed in Heerenveen om de prijzen en eindigde uiteindelijk als vierde. Ali-Riihimäki is 58 jaar oud, maar houdt van zijn sport. Begin deze eeuw raakte hij gedeeltelijk verlamd nadat hij uit een trein was gevallen. Het hield hem lange tijd buiten de sport, maar sinds een jaar of vijf is hij weer aan het racen.
Of het frame van Ali-Riihimäki kan concurreren met het Friese Tibo Frame valt nog te bezien. Welke keuzes de racers later ook zullen maken, de prijs voor het nieuwe metaalwerk zal ongetwijfeld zwaar wegen. Want de paddock zit zeker niet vol met geld. “Het is een sport met weinig geld”, zegt Henk de Jong uit Gorredijk. Als voormalig coureur en voormalig monteur van bekende grasbaanracers als Dirk Fabriek en Jacky de Vries kent De Jong de sport van binnen en van buiten. “Is de sport gevaarlijk? De renners kennen elkaar en respecteren elkaar. Daardoor gebeuren er weinig gekke dingen tijdens de races.”
Van alle deelnemers kan alleen de Oostenrijker Franz Zorn redelijk rondkomen van de sport. Zorn wordt daarom gesponsord door Red Bull. Het leverde in het recente verleden bizarre promotievideo’s op, waarin Max Verstappen en Zorn samen over een bevroren meer racen. Verstappen in zijn F1-auto, Zorn op de motor. En beide uiteraard met spikes in de banden.
Racer in realityshow
Zorn wist in Thialf de podiumplaatsen niet te claimen. Dat deden de twee Nederlanders Jasper Iwema en Sebastian Reitsma ook niet. De Drent Iwema (Hooghalen) won vrijdagavond de Roelof Thijs Bokaal, de starter die geen WK-punten opleverde, en troefde daarna onder meer Reitsma af. Het 17-jarige talent uit De Westhoek werd zeer knap tweede. “Ik ben heel tevreden over dit weekend”, glunderde de Fries. “De motor is perfect. Vrijdag en zaterdag werkten de monteurs tot diep in de nacht door. Het kan alleen maar mijn schuld zijn.”
Leuk weetje: Jasper Iwema deed in 2022 mee aan het televisieprogramma Een jaar van je leven en liet zich vrijwillig samen met 39 anderen opsluiten. Iwema kwam ver bij de laatste tien, maar moest de hoofdprijs van bijna 1 miljoen euro mislopen. Toch kijkt hij er met plezier op terug, want Iwema ontmoette daar zijn huidige vriendin, die sindsdien geen wedstrijd meer heeft gemist en ook in Thialf een aandachtige toeschouwer was.
Het raceweekend werd een succesvol toernooi, ook zonder de Russische top. Al blijven de cijfers indrukwekkend: van de 58 WK-titels gingen er 47 naar Rusland en de Sovjet-Unie. Zweden veroverde zeven gouden medailles, als beste van de rest.
Zondag kwam daar een achtste titel bij, toen Martin Haarahiltunen zijn titel prolongeerde. Haarahiltunen crashte in de finale, maar had genoeg voorsprong op de Duitser Max Niedermaier om zijn derde wereldkampioenschap op rij te veroveren. De Fin Heikki Huusko werd derde. Jasper Iwema werd op de twaalfde plaats de beste Nederlander. Sebastian Reitsma, die dankzij een wildcard mocht meedoen, eindigde als veertiende.
