De aanloop naar tachtig jaar bevrijding van Fryslân volgend jaar is alles behalve feestelijk. De kennis over de Tweede Wereldoorlog verdwijnt en daarmee de betekenis van herdenken en vieren. Vrijheid en inclusiviteit vereisen handhaving, vooral nu er oorlog is in Europa.
Benjamin Raphaël Pais werd op 8 november 1934 in Harlingen geboren. In november 1942 werd hij met zijn zus Jansje naar Auschwitz gedeporteerd. Na selectie worden ze samen met hun moeder Roosje vermoord in een gaskamer. Ze staan op de foto, Benjamin en Jansje: stralend lachend, geen idee wat de gele Davidster op hun shirt en jurkje betekent. Elke dag publiceert Auschwitz Memorial een naam en een foto van een persoon die door de nazi’s op X is vergast. Elke dag lezen 1,6 miljoen volgers hun verjaardag en sterfdag.
Het is een van de vele manieren waarop de herinneringen aan de wreedheden van het Hitler-regime levend worden gehouden, om de alertheid te behouden die nodig is voor ‘nooit meer zoiets’. Er worden nog steeds nieuwe herinneringen en ‘slijpers’ toegevoegd in alle mogelijke variaties. Een gedicht in de vloer van station Leeuwarden voor alle onderduikende kinderen in Fryslân, het Nationaal Holocaust Museum in Amsterdam, een televisieserie over de Joodse Raad.
In leven houden
Het is noodzakelijk om de oorlogsgeschiedenis levend te houden, op zoveel mogelijk hedendaagse manieren. Want tachtig jaar na de oorlog zijn vrijwel alle levende getuigen – militairen, overlevende slachtoffers, verzetsstrijders, kijkers, NSB’ers – overleden.
Dat is nodig omdat men slechts heel kort kon denken dat ‘het de goede kant op ging’ in Europa nadat het IJzeren Gordijn in 1989 viel. Maar toen kwamen de oorlog in Joegoslavië, de oorlog in Oekraïne en de groei van extreemrechts.
Dat is nodig omdat het aantal meldingen van antisemitisme in Nederland zo sterk toeneemt, zo maakte Cidi vorige week bekend – ook vóór 7 oktober was die stijging sterk.
Het is ook nodig omdat de kennis over de Tweede Wereldoorlog afneemt. Minder dan de helft van de 13 tot 19-jarigen herkent termen als Market Garden of Februaristaking en namen als Hannie Schaft, Churchill, Seyss-Inquart of Himmler.
Genieten van de vrijheid
Nadenken over oorlog en bevrijding, zoals volgende week in Fryslân, zijn goede manieren om te heroverwegen en te ervaren wat vrijheid betekent. Hier kan met volle teugen van worden genoten. Tegelijkertijd is het een beschuldigde partij. De littekens van Auschwitz verdwijnen nooit. En elke dag worden vrijheid en veiligheid bekrast en beschadigd, zowel door brutale onderdrukking en geweld (Oekraïne) als door mensen uit te sluiten in woord, gebaar en daad.
Dit laatste gebeurt elke dag, overal. Hier niet aan meedoen, ertegen protesteren, een andere stem laten horen, oorlogsvluchtelingen hartelijk ontvangen, dat is al een vruchtbare handhaving van de vrijheid. Het behoort tot de categorie ‘de lytse klusjes moeten gedaan en goed gedaan worden’, zoals verzetsstrijder Lyse Atsma het deze week in deze krant noemde. ‘Ja, het is nu een trotsere koe.’
Hoofdredactie@frieschdagblad.nl
