Opinie | Oprukkend onkruid, zoals de waterhyacint, kan bruikbaar zijn

Drie weken vóór ons onderzoeksbezoek aan het stuwmeer bij de Hartbeespoort Dam in Zuid-Afrika was er een grote hoeveelheid waterhyacinten uit de Crocodile River aangekomen. Het onkruid vermenigvuldigde zich en werd al snel onmogelijk: waterhyacinten vormden een dicht tapijt over het hele reservoir. Een paar dagen later waren er geen planten meer te zien op het wateroppervlak, maar dode vissen.

Voor het stuwmeer, waar vooral toeristen uit Pretoria en Johannesburg komen vissen en varen, is het vooral een onaantrekkelijk gezicht, al die groene planten aan het prachtige meer. In veel andere wateren in de tropen en subtropen vormt waterhyacint een probleem voor vissers, die hun netten niet kunnen uitwerpen; veerdiensten, die niet kunnen passeren; en voor de turbines van waterkrachtcentrales, die door de centrales beschadigd kunnen raken.

De waterhyacint is niet alleen in Zuid-Afrika een lastige uitdaging. De plant veroorzaakt problemen op elk bewoond continent. En hoewel het Nederlandse klimaat (voorlopig) te koud is voor deze invasieve plantensoort, staat hij ook op de lijst van verboden invasieve exoten.

Daarnaast wordt de waterhyacint bestreden met herbiciden, simpelweg omdat dit de goedkoopste oplossing lijkt. De bestrijdingsmiddelen zijn misschien niet direct schadelijk voor de vissen, maar de dode waterhyacinten zinken naar de bodem, waar het rottingsproces alle zuurstof opslokt, waardoor de vissen alsnog sterven. In het water van het reservoir stijgen belletjes op: methaan dat vrijkomt bij het anoxische rotten van waterhyacinten.

Vorig jaar zaten we een hele tijd op dezelfde plek in Zuid-Afrika na het spuiten van pesticiden. Het water was toen voor de helft bedekt met planten; geen waterhyacinten, maar grote Salvinia, nog een drijvende waterplant. De waterhyacint vermenigvuldigt zich zo snel dat je normaal gesproken alleen deze plant in het reservoir aantreft. Maar als hij plat wordt gespoten, zal salvinia snel zijn plaats innemen.

We hebben dus oplossingen nodig voor het waterhyacintprobleem. Oplossingen die gedragen worden door de mensen die er baat bij hebben: óf omdat ze geen last meer hebben van de planten, óf omdat ze er geld aan verdienen.

Twee voorbeelden van dergelijke oplossingen werden voorgelegd aan het Nederlandse koningspaar, dat vorige week een moeras in Zuid-Afrika bezocht dat ook last heeft van waterhyacinten. De geoogste waterhyacinten worden daar in manden geweven, maar ook in zakken gedaan die bijvoorbeeld worden gebruikt om erosie tegen te gaan.

Het is waar dat het verwijderen van waterhyacinten zeer arbeidsintensief is. De plant bestaat voor een groot deel uit water en is erg zwaar.

Toch kun je van de nood een deugd maken: gebruik waterhyacint om vuil water schoon te maken. De planten, die zich zeer snel verspreiden, kunnen worden gebruikt als veevoer of meststof, of dienen in gedroogde vorm eenvoudigweg als brandstof. Zo kunt u inkomsten genereren of uitgaven (bijvoorbeeld aan brandhout) vermijden.

Uiteindelijk is de waterhyacint slechts een voorbeeld. Er zijn nog veel meer ecologische problemen die wij, mensen, de alleskunner, niet alleen kunnen oplossen. We moeten de natuur ons een helpende hand laten bieden.