Ook tijdens de herfstvakantie draait Café Lodewijk, de koffiebar van de Universiteitsbibliotheek Utrecht, op volle toeren. Het is net zo druk als altijd. Een sneeuwpop met een warm drankje op de deur nodigt je uit: geopend voor lunch en koffie en wat lekkers. Overal staan open laptops waarachter sommige studenten vooral chatten en anderen serieus nadenken over groepsprojecten. “Na deze zware studiesessie verdienen we een lekkere koffie”, zei hij. “Nog steeds beter dan de koffie uit de automaat. Maar duurder.”
Beloon jezelf na een inspanning door iets kleins te kopen, cultuur behandelen genoemd is voor veel Nederlanders normaal. Ruim de helft van de mensen doet regelmatig impulsieve kleine uitgaven (tot 10 euro volgens respondenten), zoals een kop koffie of een broodje buitenshuis, Dat blijkt uit onderzoek van SNS Bank, waarin ruim duizend mensen van alle leeftijden werden geïnterviewd over deze beloningscultuur. Vooral jongvolwassenen vielen op.
Lees ook
Hoe uitgebrande stadsbewoners de controle over hun geld verliezen
/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2022/03/data82812340-901c15.jpg)
“Heel herkenbaar”, zegt Inger Wismeijer (19), onderzoeker veehouderij. “Als ik op het station sta met een overstaptijd, verveel ik me. Ja, dan zie jij de Appie daarheen gaan en ga ik tijdens het wachten iets halen om te gebruiken. Maar als ik al iets lekkers heb gekocht, zal ik dat diezelfde week niet nog een keer doen.”
Veel jongvolwassenen (18-35 jaar), zo’n 40 procent, hebben achteraf spijt van hun kleine aankoop, zo blijkt uit het onderzoek van SNS. Bij 36-plussers is dit slechts 25 procent. Een derde van de jongvolwassenen zegt dat hun uitgaven uit de hand lopen en maken zich zorgen over hoeveel geld ze elke maand aan beloningen uitgeven.
“Ik probeer te minderen”, zegt Esther van Zelm (20), een interdisciplinaire studente sociale wetenschappen die net een ijskoffie heeft gedronken. “Normaal gesproken neem ik broodjes en koffie mee van huis, maar ik moest vanochtend vroeg de trein halen. Dan koop ik buiten lunch. Vorig jaar maakte dit soort kleine aankopen mij echt failliet. Ik had geen overzicht van al die kleine uitgaven, dus kocht ik maar weer een broodje.”
‘Echt net zo zwaar’
Vrienden en rechtenstudenten Charlotte van der Marel (20) en Rosa Schutte (20) kopen tijdens drukke studieweken veel flessen Cola Zero ‘omdat we het echt moeilijk hadden’. Maar volgens hen zijn er geen problemen met hun bestedingspatroon. Charlotte controleert minimaal één keer per dag haar account op de app. “Kleine uitgaven doen er niet echt toe.” Ze heeft af en toe spijt van haar uitgaven. “Als ik het terras op ga, denk ik achteraf soms dat ik veel heb uitgegeven, maar toen was het gewoon gezellig”, zegt Charlotte.
Gemiddeld geven jongvolwassenen 130 euro per maand uit aan kleine uitgaven, tegenover 105 euro per maand voor 36-plussers, berekende SNS. Hierdoor heeft bijna een kwart aan het einde van de maand een tekort aan geld. Esther weet niet precies hoeveel ze per maand aan kleine beloningen uitgeeft. Het zal haar maandelijkse vaste lasten in ieder geval geen problemen opleveren. “Oom DUO betaalt alles.” Ze komt hier even later op terug: “Maar nu heb je toch die verhoogde rente op je studieschuld!”
“Jongvolwassenen schrikken vaak als ze beseffen hoeveel ze uitgeven aan extra’s”, zegt hypotheekadviseur Marc Brouns bij een SNS-filiaal in Osdorp, Amsterdam. Met behulp van een formulier van het Nationaal Instituut voor Budgetinformatie (Nibud) helpt hij hen weer inzicht te krijgen in hun uitgaven. “Inzicht is de eerste stap en helpt je een heel eind op weg om grip te krijgen op de uitgaven.”
Hij ziet dat jongvolwassenen vaak ruimte hebben om te sparen, maar dat niet doen. “Oudere mensen worden minder beïnvloed door sociale media en zijn minder bezig met ‘gezien worden’, bijvoorbeeld met merkkleding of op dure feestjes.”
Niet alle jongvolwassenen hebben een duidelijk spaardoel, zoals een eigen huis. Rosa Schutte heeft wel een spaarvarken, maar zonder bestemming. “Misschien ooit voor een reisje of een uitwisseling tijdens mijn studie.” Esther spaart om naar een kamer te verhuizen. Een deel van het salaris dat ze verdient met haar deeltijdbaan zet ze op haar spaarrekening. “Het is leuk om het te zien groeien. Maar soms vergeet ik ook mijn salaris over te maken naar mijn spaarrekening.”
Foto’s Dieuwertje Bravenboer
Veel externe prikkels
Volgens Florien Cramwinckel, gedragspsycholoog bij SNS, zijn jongvolwassenen impulsiever. “Op het moment dat je ergens zin in hebt, koop je het meteen. Jongvolwassenen zijn meer bezig met de korte termijn, de lange termijn lijkt ver weg.”
De huidige generatie jongvolwassenen verschilt volgens Cramwinckel niet van andere generaties. “De volwassenen van nu zeggen ook over vroeger: ik wou dat ik tijdens mijn studie minder naar de kroeg was gegaan of dat ik eerder was begonnen met beleggen.”
Daarnaast zijn er simpelweg veel prikkels van buitenaf, zegt Cramwinckel. “Op weg naar kantoor kom ik al acht plekken tegen waar ik koffie kan kopen.” En ook op sociale media “word je met leuke dingen geconfronteerd.” 41 procent van de jongvolwassenen in het onderzoek zegt dat wat anderen delen hen ertoe aanzet kleine uitgaven te doen.
In Café Lodewijk in Utrecht toont een student een voorbeeld van zo’n post, een Instagram-story van @lialiagla met de tekst: ‘Ik ging wandelen en kocht voor mezelf ook een troostkoffie en een babykoekje.’ Met de boodschap: ‘Vergeet niet om jezelf af en toe een knuffel te geven.’
