De afgelopen jaren hebben we in Nederland een wonderbaarlijke vermenigvuldiging van crises gekend: stikstof, huisvesting, onderwijs, gezondheidszorg, asielopvang, energieprijzen enzovoort. Geen wonder dus dat het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) bij het onderzoek naar ‘Burgerperspectieven’ een sombere bevolking aantrof. Er is nog iets extra’s: ondanks de zekerheid van verandering in de nationale politiek, met nieuwe partijen en nieuwe gezichten, weigert het volk erop te vertrouwen dat het weer goed komt. Dat kan ik de mensen moeilijk kwalijk nemen.
Na de val van het kabinet Rutte III over de uitkeringsaffaire, gevolgd door de ‘functie elders’-tragedie, bleef het vertrouwen in de politiek laag vergeleken met de afgelopen vijftien jaar, ook toen Rutte IV aantrad. Terwijl normaal gesproken een nieuw kabinet voor een boost aan vertrouwen zorgt, gebeurde dat deze keer niet, en voilà, na anderhalf jaar blies de VVD de coalitie op. Rutte kondigde daarop zijn vertrek uit de politiek in Den Haag aan, wat een dermate opzienbarende kettingreactie op gang bracht dat de lucht inmiddels trilt van vernieuwing. Behalve op dit punt: er is geen hernieuwd vertrouwen.
Nu wil ik geen wantrouwen bepleiten, maar een afwachtende houding lijkt mij gerechtvaardigd. De opeenstapeling van crises, die vaak met elkaar verweven zijn, maakt het idee van een snelle, grote schoonmaak onmogelijk. ‘Maak gewoon een noodwet’ is niet de toverformule die Caroline van der Plas daarin ziet.
Herstel zal tijd vergen
Als je het probleem van de intensieve landbouw oplost door stikstof- en andere normen los te laten, vergroot je het natuur- en klimaatprobleem. Als je het natuur- en klimaatprobleem oplost, kun je nauwelijks meer bouwen. Als je wilt bouwen, heb je arbeidsmigranten nodig. Als je arbeidsmigranten verbiedt, zullen ook de tuinbouw en de distributiesector instorten, om nog maar te zwijgen van het feit dat we de Europese wetgeving overtreden, omdat de meeste arbeidsmigranten EU-burgers zijn; Eind 2012 hadden 594.000 van hen een baan in Nederland.
Tel daarbij op dat de rijksoverheid in dertien jaar Rutte allerlei taken, van volkshuisvesting tot ouderenzorg, over de schutting heeft gegooid, en je weet dat herstel tijd zal kosten. Dat maakt het gebrek aan vertrouwen in de politiek des te zorgwekkender; Er is geduld nodig, maar alleen politici die vertrouwen genieten, kunnen er terecht om vragen. Dit betekent ook dat kiezers moeten weten dat het paradijs niet om de hoek ligt en dat politici op allerlei momenten fouten zullen maken, vooral op onverwachte momenten. Ik vind het nog steeds leuk hoe Lodewijk Asscher zichzelf introduceerde in de landelijke politiek: “Hallo, ik ben Lodewijk en ik ga je teleurstellen.” Dat heb ik veel liever dan het voorwendsel dat de zaken gewoon opgelost zullen worden.
Om die reden was ik geschokt door het besluit van Pieter Omtzigt om in een cijfer aan te geven wat een aanvaardbaar migratiesaldo zou zijn: maximaal 50.000 personen per jaar. Gezien de Europese wetgeving is dit zeer problematisch, tenzij Nederland de EU wil verlaten. Er staat ook veel op het spel, gezien de oorlogen en onrust om ons heen, tenzij we vluchtelingen simpelweg willen weigeren. Of is het een slogan op een droog strand, zonder besef van eb en vloed? Niet goed voor het vertrouwen.
Drie keer per week schrijft Stevo Akkerman een column waarin hij de ‘keiharde nuance’ en het ‘meedogenloze aan de ene kant en aan de andere kant’ predikt. Lees ze hier.
