Wie op zoek is naar voorbeelden van haat en woede naar aanleiding van de strijd tussen Israël en Hamas, kan kiezen uit een ruim aanbod in Nederland. Mijn oog werd plotseling getrokken door een reeks kleinerende reacties op de dood van een Nederlands-Palestijnse vrouw in Gaza (ik ga ze niet citeren) en ook door een foto van het Holocaustmonument in Den Haag, met de Palestijnse vlag. Hierdoor werd niet alleen het monument vervuild, maar ook de vlag.
Welke vorm de woede ook aanneemt, het is niet moeilijk om te zien welk mechanisme aan het werk is: het doel is om de ander pijn te doen omdat jij pijn doet. Je hoort het soms letterlijk uit de mond van geweldplegers in conflictsituaties: nu voelen zij – hun slachtoffers – ook wat wij voelen. Waarna die slachtoffers naar hetzelfde wapen grijpen, enzovoort, enzovoort.
Bij de talkshow Khalid en Sophie Dit werd woensdag gevoeld en zorgvuldig besproken door Joris Luyendijk en Raoul Heertje, waarbij Luyendijk zei zeer bezorgd te zijn dat Nederland meegesleurd werd in de Israëlisch-Palestijnse maalstroom. Hij wees er terecht op dat de hoge emoties aan de joodse en islamitische kant niet alleen voortkomen uit de oorlog daar, maar ook uit twijfels of angsten over hun plaats hier. Dat is wat ze, ondanks al hun meningsverschillen, delen: de vraag of ze veilig zijn in Nederland en bij de Nederlanders.
In mijn woorden verlangen beide kampen naar solidariteit en ik denk dat ze die allebei verdienen. Maar solidariteit is iets anders dan identificatie en de verleiding om te kiezen is een valkuil: voor je het weet bestaat alleen die ene partij voor je, en wordt de andere afgeschreven, gedemoniseerd, weggewild. “Ontmenselijkt”, aldus Luyendijk.
Heertje, zelf van joodse afkomst, liet een fragment zien uit de documentaire die hij eerder over Israël maakte. Het bevatte twee vaders, de ene Joods en de andere Palestijn, die beiden een dochter verloren door geweld van de tegenpartij. Ze hebben elkaar gevonden in hun lijden en bezoeken samen scholen om hun verhaal te vertellen. “Als ik iemand anders pijn doe, zal dat dan mijn pijn verzachten?” vraagt de Israëliër. “Je moet rationeel denken, je moet iets doen om over je begrijpelijke woede heen te komen. Die energie is pure kernenergie en creëert de vicieuze cirkel van geweld.”
Je zou kunnen tegenwerpen dat de Black Sabbath van Hamas te gruwelijk was voor een dergelijk ‘rationeel’ antwoord – dat is zeker hoe ik me zou voelen als ik erdoor getroffen zou worden. Maar toen las ik over de begrafenis van Hayim Katsman, een van de doden in Kibbutz Holit, waar zijn zus Noi het volgende zei: gezegd: “Laat onze dood en onze pijn niet leiden tot de dood en pijn van anderen. De enige weg is die van vrijheid en gelijke rechten.”
Als het mogelijk is dat mensen in die situatie zoveel menselijkheid kunnen tonen, moeten we dan in Nederland niet hetzelfde doen? De vaders van de gedode dochters overschrijden de grens van het tribalisme, Noi Katsman doet hetzelfde. Dan is het Nederlandse stammenconflict, met voorspelbare voorkeuren voor het ene of het andere kamp, een nederlaag.
Een joodse journalist gaf mij ooit een speld met twee vlaggen, de Israëlische en de Palestijnse. Ik wou dat ik hem nog voor op mijn bureau had.
Drie keer per week schrijft Stevo Akkerman een column waarin hij de ‘keiharde nuance’ en het ‘meedogenloze aan de ene kant en aan de andere kant’ predikt. Lees ze hier.
