Een in 2017 gevonden munt blijkt uniek te zijn voor de Leeuwarder geschiedenis. Deze kromme staart uit circa 1435 verwijst naar Sint Vitus, de patroonheilige van de stad.
“Dit is uniek. Halve kromme staarten kenden we al uit die tijd, maar nog geen hele”, zegt amateurhistoricus Jan Post. Hij bestudeert al heel lang Friese historische munten en zag de ontdekking in het onlangs verschenen exemplaar. Jaarboek van munt- en medaillewetenschap.
Er wordt aandacht besteed aan de ontdekking van één muntschat in Hagestein , aan de Lek onder Utrecht. In 2017 groeven arbeiders een greppel voor een nieuwe waterleiding en stuitten ze op een pot met daarin 12 gouden en 486 zilveren munten. Deze schat lijkt tijdens de oorlog rond 1482 verborgen te zijn geweest.
Friese stadsmunten
De vondst zorgde voor veel publiciteit. Dankzij verder onderzoek kwamen later interessante details over Fryslân aan het licht. In de schat zaten 27 Friese stadsmunten.
“Deze Leeuwarder munt viel mij meteen op”, zegt Post. “Een hele kromme staart is echt bijzonder.” Jaarboek geeft een gedetailleerde beschrijving. Op de voorzijde is een leeuw afgebeeld met de staart naar binnen gericht: deze wordt nu vaak gezien als een typische Leeuwarder leeuw. De naam kromme staart verwijst hier ook naar.
Christelijke martelaar
Dit is een nieuwe soort Leeuwardens geld, zoals de Latijnse tekst suggereert: ‘moneta nova de lewerdensis’. Op de achterkant staat een kruis met daartussen de ‘Leeuwarder letters’ LEW T. Op deze zijde staat tevens de volgende tekst: ‘moneta sancte viti mart’.
Dit verwijst naar Sint Vitus, die stierf als christelijke martelaar. Geen toeval: deze heilige was dat wel de oudste stadskerk ingewijd op het Oldehoofsterkerkhof. Toch was het niet gebruikelijk om zo’n ‘stadsheilige’ op een munt te vermelden.
‘De naam van een patroonheilige in de inscriptie op een keerzijde komt niet voor op de andere in Leeuwarden geslagen munten, en ook niet in de andere Friese gemeentemuntjes’, meldt het artikel.
Op de kleinere halfgekromde staarten, waarvan al langer meerdere exemplaren bekend zijn, ontbreekt inderdaad Sint-Vitus, zegt Post. Ze vermelden wel de letters LEWT.
Stad weeghuis
Volgens het Jaarboek de Leeuwarder munten zijn waarschijnlijk in de periode 1435 tot 1440 geslagen. De munt lijkt plotseling weer populair te zijn geworden na een lange periode waarin Friezen munten uit andere streken gebruikten.
Voor de stadsgeschiedenis van Leeuwarden is het jaar 1435 zeker bijzonder. Drie kerkparochies fuseerden vervolgens. Leeuwarden werd beter bestuurbaar en kon uitgroeien tot een sterke stedelijke macht.
Het stadsbestuur stimuleerde ook de economische ontwikkeling. Denk bijvoorbeeld aan de constructie van een Stad weeghuis . Toevallig is het begin van dit jaar een vijftiende-eeuws jaar exemplaar van een dergelijk gebouw werd gevonden . Dit gebeurde tijdens archeologisch onderzoek aan de Nieuwestad.
Vliegers uit Sneek en Bolsward
Het is bekend dat de stedelijke munten destijds ook begonnen zijn, maar hierover zijn weinig details bekend. De ontdekking van de kromme staart is dan ook een welkome aanvulling op de geschiedschrijving. Het Leeuwarder exemplaar weegt bijna 2 gram en heeft een diameter van 2,9 centimeter.
Dit type munt werd destijds niet alleen in Leeuwarden geslagen. Ook de stad Groningen produceerde in die periode kromme staarten.
De overige Friese munten uit de schat komen uit Sneek en Bolsward. Het gaat hierbij vooral om zogenaamde ‘vliegers’. Dit was een controversiële munt die later in zuidelijker delen van Nederland verboden werd. De gehele schat is nu in het bezit van Leiden Nationaal Museum van Oudheden .
