Als honderden grote stikstofuitstoters hun activiteiten stopzetten, neemt de totale stikstofdepositie op kwetsbare natuurgebieden slechts met enkele procenten af. Dat concludeert hoogleraar milieusysteemanalyse aan Wageningen University & Research Wim de Vries in een artikel dat donderdagmiddag op natuurwebsite Nature Today is verschenen.
Afgelopen zomer is het kabinet gestart met de zogenaamde ‘piekbelastingaanpak’. Het gaat hierbij om drieduizend bedrijven, vooral agrarische bedrijven en in mindere mate industriële bedrijven. Zij kunnen tot april beslissen of ze hun bedrijf willen stopzetten en ontvangen hiervoor 120 procent van de waarde van hun bedrijf. De bedrijven mogen maximaal 25 kilometer verwijderd zijn van kwetsbare natuurgebieden en moeten minimaal 35 kilogram stikstof op deze natuurgebieden deponeren om voor deze regeling in aanmerking te komen. Het ministerie heeft hiervoor circa 1 miljard euro beschikbaar.
De Vries laat in zijn berekeningen zien dat het effect van deze piekbelastingaanpak beperkt is en staat kritisch tegenover de aanpak van het kabinet. Als drieduizend bedrijven stoppen – ‘veel te optimistisch’ volgens De Vries – levert dat tien procent minder stikstofneerslag op. En als zeshonderd piekladers stoppen – ‘en dat lijkt al optimistisch’ – dan daalt de stikstofdepositie op de kwetsbare natuur met 2 procent.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/09/data105166220-478cdc.jpg)
Lees ook: Kippenboer, kwartelkoning, geitenpaadje: in de stikstofstrijd telt elke gram uitstoot
‘Grote nadelen’
Het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit stelt in een reactie dat de berekeningen van De Vries “in orde van grootte zijn met onze eigen verwachtingen”, maar geeft wel commentaar op zijn analyse. Volgens het ministerie is het ‘zuiverder’ om de stikstofreductie die via de piekbelastingaanpak wordt gerealiseerd te vergelijken met de te reduceren neerslag en niet met de totale stikstofneerslag. Want, zo benadrukt het ministerie, de neerslag “hoeft niet terug naar 0” om aan de stikstofdoelstellingen te voldoen. Minister Van der Wal zei in juni dat het niet nodig is dat alle drieduizend bedrijven stoppen. Ze dacht dat het ‘heel goed’ zou zijn als een vijfde van die groep zou stoppen.
Het ministerie zegt dat het doel van de piekbelastingaanpak is “op korte termijn een deuk in de stikstofdepositie te maken”, maar is niet de enige manier om de neerslag terug te dringen. Ook kunnen boeren expanderen (minder dieren op meer land houden), elders in het land hun bedrijf voortzetten of met technische hulpmiddelen de uitstoot terugdringen. Uit wetenschappelijk onderzoek is gebleken dat het rendement op deze laatste optie veel lager is dan beloofd.
Volgens professor De Vries kleven er “grote nadelen” aan de piekbelastingaanpak. Zo zou landbouw rond de Veluwe nauwelijks mogelijk zijn, ‘met alle sociaal-economische gevolgen van dien’. Bovendien bestempelt de aanpak grote bedrijven die niet intensief boeren en ‘die zelfs relatief ver van een groot natuurgebied liggen’ als piekbelasting, aldus De Vries. Daartoe behoren bedrijven die er alles aan doen om hun uitstoot zo laag mogelijk te houden. De Vries pleit ervoor om iedere boer een duidelijke emissiegrens te geven. Volgens hem mag er in ‘randzones’ van 500 meter rondom natuurgebieden nauwelijks vee gehouden worden. En op de overige plekken moet er één duidelijke stikstofnorm komen, vindt hij.
Een versie van dit artikel verscheen ook in de krant van 6 oktober 2023.
