Monumentale installatie van Canadese kunstenaar Stan Douglas in De Pont is topzwaar aan historische betekenis

De installatie 2011 ≠ 1848 van Stan Douglas (Vancouver, 1960), die vorig jaar op de Biënnale van Venetië te zien was en nu in Museum De Pont in Tilburg, is zeer ambitieus. Met vijf panoramische foto’s (elk 150 x 300 cm) wil Douglas een verbinding leggen tussen protesten die in 2011 op verschillende plekken in de wereld plaatsvonden en de Europese revoluties die in 1848 voor democratische vrijheden werden uitgevochten. De installatie zoomt in op rellen op vier locaties: Tunis, Vancouver, Londen en New York.

Douglas reconstrueerde de gebeurtenissen als een forensisch detective en met de grootste nauwgezetheid. Op 23 januari 2011 verzamelden mensen zich in groepen in de straten van Tunis, zittend op tapijten, pratend rond brandende kaarsen en nauwlettend in de gaten gehouden door politie en leger. Het was het begin van de Arabische Lente.

Op 15 juni 2011 braken er rellen uit in het verder rustige Vancouver toen het nationale ijshockeyteam de Canucks een wedstrijd verloor van de Boston Bruins: auto’s werden in brand gestoken en gebouwen werden vernield. De Londense rellen van 9 augustus 2011 volgden op de schietpartij door de politie op een zwarte man, Mark Duggan. Een sit-in op de Brooklyn Bridge in New York op 10 oktober 2011 zou het begin inluiden van de wereldwijde Occupy Wall Street-beweging.

Afstandelijk en koud

Drie van de vijf foto’s in de serie zijn alleen vanaf een hoge positie genomen Vancouver, 15 juni 2011 werd op ooghoogte gefotografeerd. Hoe ver weg ook, de details op de foto’s zijn haarscherp, tot aan de lijnen van een sok of een vel papier op straat. De digitaal gemanipuleerde foto’s tonen een vervreemdende hyperrealiteit. De gebeurtenissen zijn bevroren in de tijd, iets wat bij foto’s uiteraard altijd het geval is, maar hier tot het uiterste. Ondanks het gewelddadige optreden van de demonstranten is deze fotografische wereld afstandelijk en kil.

De mensen op de foto’s zijn figuranten in een door Douglas geregisseerde heropvoering van scènes zoals hij ze aantrof in oude fotoarchieven. Douglas monteerde vervolgens de gespeelde scènes tot foto’s van de verschillende locaties, waardoor een fotorealistische compositie ontstond.

Het resultaat is absurdistisch, de mensen lijken op Legofiguren met gebalde vuisten, hun mond open in een stomme schreeuw.

Londen, 9 augustus 2011 wijkt enigszins af van de rest. Douglas fotografeerde de locatie in Londen, Pembury Estate in Hackney, zelf vanuit een helikopter. Hij combineerde de foto’s met videobeelden van Sky News. Door Londen, 9 augustus 2011 zijn twee foto’s. Het panoramische effect is hier nog sterker dan op de andere drie foto’s en de perspectiefafstand is nog groter, maar de Londense taferelen zien er nog steeds minder kunstmatig en vervreemdend uit.

Revoluties

De redenen voor de protesten op de vier locaties lopen uiteen, van antitotalitarisme en antiracisme tot antikapitalisme en, in het geval van Vancouver, schijnbaar irrationele, pure anarchie.

De vraag is dan wat dit allemaal te maken heeft met 1848, waar volgens de titel 2011 ≠ 1848 de gebeurtenissen van 2011 zijn niet hetzelfde, maar enigszins. De revoluties van 1848 mislukten grotendeels, net als de Arabische Lente. Het is onduidelijk of Douglas wil zeggen dat revoluties geen verbetering brengen, of dat we in een onstabiele wereld leven, of dat hij de reflectie op historische gebeurtenissen wil aanmoedigen.

Voor zo’n reflectie heeft de kijker geen tijd. Daarvoor zijn deze fotowerken te complex, te overweldigend qua omvang en technische mogelijkheden, en topzwaar van allerlei ingewikkelde historische referenties.

Dit wordt nog eens versterkt door het tweede deel van de tentoonstelling, de video-installatie ISDN. ISDN is een fictief, bewerkt exemplaar bellen en reagerenrap door twee mannelijke Engelse en twee vrouwelijke Egyptische rappers. Net als bij de panoramische foto’s is er veel kennis nodig om iets van dit werk te begrijpen.

Rustige landschappen

In de gang van De Pont, achter de zogenaamde Wolhokken, hangen eerdere fotowerken van Douglas, kleiner van formaat, uit de collectie van het museum. Het zijn verstilde beelden van landschappen en onvoltooide modernistische woonwijken. Er staan ​​geen mensen op deze foto’s. De Nootka Wood Products Mill in McBride Bay (1996), uit de serie Nootka-geluidtoont een zagerij en destructieve houtkap in British Columbia.

Nootka-geluid gaat over de vernietiging van het landschap door de westerse kolonisator en de uitbuiting van de inheemse bevolking. Deze oorspronkelijke bewoners hebben hun leefgebied aan de westkust van Canada nooit opgegeven en vechten nog steeds voor hun soevereiniteit.

Douglas thematiseert Canada hier effectief in de dubbele rol van kolonisator en gekoloniseerd land. Hij streeft naar een kritische analyse van de werkelijkheid en wil laten zien hoe het verleden het heden beïnvloedt. Met de monumentale, mondiale installatie 2011 ≠1848 mist hij dit doel wellicht.