Niet voor niets is het land dat door drie grote wereldreligies als heilig gebied wordt beschouwd al eeuwenlang een broedplaats voor conflicten. Nu is de extremistische jihadistische organisatie Hamas Israël binnengevallen, in een tijd waarin religieus Joods nationalisme daar welig tiert. Beide partijen beweren dat het land hun eigendom is.
Er is veel steun voor de Palestijnse zaak onder moslims wereldwijd. En voor veel joden over de hele wereld is Israël een toevluchtsoord, waar ze hopen veilig te zijn als er weer een tijd van jodenvervolging aanbreekt. Zij voelen zich vaak sterk verbonden met de joden in Israël.
Toch is het gevaarlijk om te denken in termen van een conflict tussen joden en moslims, zeggen experts. Hoe werkt dit?
Hetzelfde stuk grond
Volgens Bart Wallet, hoogleraar Joodse geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam, gaat het om een conflict over land. “Met de Palestijnen en de Israëliërs heb je twee nationale bewegingen die allebei zeggen: we hebben een volk, en er is een land waar we een staat willen. De tragedie is dat ze allebei hetzelfde stuk land willen.
“Natuurlijk spelen religieuze motieven aan beide kanten een rol bij het legitimeren van de claim die zij op het land plaatsen. Maar in principe is het een politiek conflict, dat eenvoudigweg moet worden opgelost met politieke middelen, overleg en compromissen.”
Extreme flanken
“Een deel van de Israëlische en Palestijnse samenleving wil dat ook. Maar voor de extreme flanken aan beide kanten past het niet in hun ideologische agenda. Radicale zionisten en nationale religieuzen in Israël zeggen vaak: heel Israël is voor ons, en de Palestijnen kijken er alleen maar naar. En dat is wat Hamas op zijn beurt zegt: het hele gebied, ‘van de rivier tot aan de zee‘, is van ons. En Joden kijken er gewoon naar.
“Het zijn de extreme groepen die hun standpunt religieus motiveren, en dat maakt het een lastig conflict. Je kunt zeggen: zolang je het als een politiek conflict ziet, moet het oplosbaar zijn. Maar de religieuze factor die hier speelt, maakt de oplossing veel moeilijker.”
Volgens Razi Quadir, docent Islamitische Studies aan de Vrije Universiteit Amsterdam, is de factor religie de afgelopen jaren steeds prominenter geworden. “Pas onlangs heeft Hamas, een werkelijk religieuze organisatie, de suprematie verworven in Gaza. In dit opzicht was het de vorige eeuw anders. Hamas werd in 1987 opgericht en er waren lange tijd ook seculiere Palestijnse organisaties als de PLO en Fatah.”
Omslag
In de loop van de tijd kreeg het conflict ook aan Israëlische zijde een meer religieus karakter. Portemonnee: “In de 19e eeuw was het zionisme nog een seculiere beweging. De Orthodoxie verwierp aanvankelijk hun ideaal, maar in de loop van de twintigste eeuw veranderde dit.”
Dat seculiere Palestijnse organisaties naar de achtergrond zijn verdrongen, heeft alles te maken met de religiositeit van Hamas, legt Quadir uit. “Ze streven naar een islamitische staat. Dat verklaart ook waarom er geen verkiezingen zijn geweest sinds zij in 2006 aan de macht kwamen. Voor dit soort groeperingen, die in wezen islamistisch of theocratisch zijn, is democratie alleen maar een mooie manier om aan de macht te komen. Dan schaffen ze het af. Het is net als bij de Taliban in Afghanistan: daar zullen geen verkiezingen meer plaatsvinden zolang zij aan de macht zijn.”
Er zijn Palestijnen die Hamas niet steunen, die niet religieus zijn en die christenen zijn
Het negatieve gevolg is dat wie dit conflict van een afstandje volgt, de verschillende groepen Palestijnen al snel niet meer ziet. Quadir: “Zoals de moslims in Gaza die geen belang hebben bij de doelstellingen van Hamas, de andere partijen op de Westelijke Jordaanoever, maar ook de niet-gelovige Palestijnen en Palestijnse christenen. Zij wonen daar ook, hun stem doet er als geen ander toe.”
Het feit dat de gelaagdheid van de Palestijnse gemeenschap buiten beeld blijft, betekent ook dat degenen die hun zaak steunen altijd verantwoording moeten afleggen voor de terroristische daden van Hamas. Quadir: “In de islamitische gemeenschap wordt dit gezien als een groot onrecht. Omdat er ook terreur is van Israëlische kant, is er onlangs een rapport van Human Rights Watch verschenen waarin staat dat het leger 34 Palestijnse kinderen heeft doodgeschoten. Maar Israëliërs worden niet gemakkelijk geïdentificeerd met terrorisme.”
47.000 christenen in de Palestijnse gebieden
Volgens het PCBS (Palestina Centraal Bureau voor de Statistiek) wonen er 47.000 christenen in de Palestijnse gebieden. 98 procent van hen woont op de Westelijke Jordaanoever, de andere kleine minderheid in Gaza. Volgens cijfers van het Israëlische Bureau voor de Statistiek wonen er 9,6 miljoen mensen in Israël. Bijna driekwart van de samenleving is joods. Er wonen ook Palestijnen die Israëlische staatsburgers zijn, wat meer dan 20 procent is. De meeste van hen zijn islamitisch, maar sommige zijn ook christelijk.
Lees ook:
Oorlog tussen Hamas en Israël voedt de polarisatie. ‘Daarmee krijgen we de doden niet terug’
Hoe zorg je ervoor dat het conflict tussen Hamas en Israël zich niet naar Nederland overslaat? Verbinders uit de joodse en moslimgemeenschappen blijven pleiten voor dialoog.
Het Joodse feest Simchat Tora begon uitbundig, totdat de raketten insloegen
De avond voordat de eerste Hamas-raketten op Israël worden afgevuurd, viert de Liberaal-Joodse Gemeenschap in Den Haag het vreugdevolle feest van Simchat Torah. De volgende ochtend is alles anders.
