Is de Iraanse steun aan Hamas vooral een teken van opportunisme of is het regime ook direct bij de aanslagen betrokken? De Islamitische Republiek profiteert van een verzwakt Israël, zolang het land zelf buiten de gevarenzone blijft.
Appartementsgebouwen binnengevallen, gezinnen afgeslacht en vrouwen verkracht. Israëlische jongeren vielen aan tijdens een razernij in de woestijn. Soldaten en burgers – jong en oud – die met brutaal geweld als gijzelaars naar de Gazastrook worden gevoerd. Het verrassingsoffensief van Hamas heeft een ongekend spoor van horror achtergelaten.
Aan Israëlische zijde werden minstens 800 mensen gedood en raakten ruim 2.600 anderen gewond. Nooit eerder heeft Hamas een offensief van deze aard of omvang tegen Israël gevoerd. Hoe komt het dat zo’n kleine strijdmacht in Israël zaterdag meer dan twintig locaties kon binnenvallen en gijzelaars terug kon nemen over de grens naar Gaza – een grens die Israël ongeveer 1 miljard euro heeft uitgegeven om ondoordringbaar te maken? En waarom gebeurde dat nu pas?
Op zoek naar een antwoord richten veel ogen zich op Iran. Teheran zou de oorlog tussen Hamas en Israël leiden om de recente toenadering tussen Tel Aviv en Saoedi-Arabië te dwarsbomen. De normalisering van de diplomatieke banden tussen de grootste rivalen van Iran zou de kaarten in de hele regio ernstig kunnen opschudden. Teheran heeft hier weinig baat bij, integendeel. De beelden van Israëlische bombardementen op Palestijnen zouden Saoedi-Arabië van zijn eetlust moeten beroven.
Vuurwerk op het Palestinaplein
De recente escalatie kan vooral het gevolg zijn van de groeiende spanningen tussen Israël en Hamas en de decennialange bezetting van Palestijns grondgebied. Toch komt het Iran goed uit dat de gesprekken tussen Israël en Saoedi-Arabië (althans voor een tijdje) worden opgeschort. De aanvallen kunnen ook niet los van Iran in bredere zin worden bekeken. Het is het enige land ter wereld dat Hamas financieel steunt en, nog belangrijker, de militante groep aanzienlijke militaire en politieke steun biedt.
Ook Turkije en Qatar komen Hamas af en toe te hulp. Maar Turkije heeft een diepgaande verstandhouding met Israël op het gebied van veiligheidskwesties, en Qatar positioneerde zichzelf eerder als bemiddelaar en vertegenwoordigt officieel de tweestatenoplossing. Iran daarentegen belooft Israël tot het einde te zullen bestrijden.
Opnieuw werden de bekende woorden ‘dood aan Israël’ gehoord door Iraanse parlementariërs. Het regime organiseerde dit weekend vuurwerk op het Palestinaplein in Teheran. Ook ayatollah Ali Khamenei liet van zich horen. “Als God het wil, zal het bezettende zionistische regime worden uitgeroeid door het Palestijnse volk en de verzetskrachten in de regio.”
Het leiden van de aanval vs. ondersteuningsaanval
Teheran betuigt zijn resolute steun. Betekent dit ook dat het regime rechtstreeks betrokken was bij de aanslagen? Een woordvoerder van het Witte Huis concludeerde afgelopen weekend dat het “te vroeg” is voor dergelijke beweringen. In een interview met CNN De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken zei ook dat “er nog geen bewijs is gevonden dat Iran een aanval heeft geleid of achter deze specifieke aanval zit.” Maar, voegde hij eraan toe, “natuurlijk is er sprake van een langdurige relatie.”
De Wall Street Journal citeerden hooggeplaatste bronnen binnen de militante groeperingen Hamas en Hezbollah (Libanon). Ze zeiden dat “officieren van de Iraanse Revolutionaire Garde”, de Iraanse elitetroepenmacht, “sinds augustus met Hamas samenwerken om de aanvallen over zee, over land en door de lucht te plannen.” Tijdens een bijeenkomst vorige week in Beiroet zou Teheran ‘groen licht’ hebben gegeven voor de aanval. Dat zou betekenen dat het land een rol zou hebben gespeeld die veel groter was dan louter ondersteunend. Over dat laatste wordt veel gespeculeerd.
Het is waar dat Iran de militante groepering financiert, wapens Gaza binnen smokkelt en technische bijstand levert om raketten en drones te bouwen. Juist om die reden is het moeilijk voor te stellen dat Teheran, in tegenstelling tot de Israëlische veiligheidsdiensten, niet op de hoogte was van een dergelijk grootschalig offensief. De militaire operatie moet het resultaat zijn van maandenlange voorbereidingen. Het lijkt erop dat het regime op de een of andere manier de hand had bij het coördineren van de aanval. “Wat er is gebeurd gaat verder dan Hamas en heeft regionale steun nodig op militair of politiek front”, aldus de Libanezen Al Jazeera correspondent Ali Hashem op X (Twitter). Hoewel er een fundamenteel verschil is tussen het leiden van een aanval en het ondersteunen van een aanval.
De eerste is een casus belli, een directe aanleiding voor oorlog voor Israël. Een woordvoerder van de Iraanse missie bij de Verenigde Naties zei dat de Islamitische Republiek de acties in Gaza steunde, maar er geen leiding aan gaf. “De beslissingen van het Palestijnse verzet werden autonoom genomen.” Teheran heeft ook leden van de Organisatie voor Islamitische Samenwerking opgeroepen voor noodoverleg. “Om regionale ontwikkelingen te bespreken”, zegt woordvoerder Nasser Kanaani. Hij voegde eraan toe, verwijzend naar Israël: “Iedereen die de Islamitische Republiek Iran bedreigt, moet weten dat elke dwaze actie een verwoestende reactie zal opleveren.”
‘Solidariteit’ Hezbollah
Het valt nog te bezien in hoeverre Iran en Hezbollah Hamas van extra militaire steun zullen voorzien, nu de twee miljoen inwoners van Gaza worden bedreigd met een Israëlisch offensief. Zondagochtend vuurde Hezbollah verschillende raketten af op Israëlische posities op de door Israël bezette Golanhoogte, een aanval die de groep ‘uit solidariteit’ met de Palestijnen uitvoerde. Een grootschalige aanval heeft nog niet plaatsgevonden. Er zijn echter berichten over botsingen aan de grens. De Al-Quds Brigades, de gewapende vleugel van de Palestijnse Islamitische Jihad-beweging, die zowel in Gaza als in Libanon aanwezig is, hebben de verantwoordelijkheid opgeëist voor een aanval op de Libanees-Israëlische grens. Ook zou het Israëlische leger twee mensen hebben ‘geneutraliseerd’ die via Libanon probeerden te infiltreren in Israël, schrijft Haaretz.
