Een relatief kleine staking onder Tesla-werknemers in Zweden, die meer dan een maand geleden begon, heeft zich nu als een elektrisch circuit naar andere Europese landen verspreid. Eind oktober stopten ongeveer 130 medewerkers bij tien Zweedse Tesla-servicecentra uit onvrede met het ontbreken van een cao met de Amerikaanse fabrikant van elektrische auto’s.
Deze actie heeft de afgelopen weken al geleid tot verschillende solidariteitsacties in het Scandinavische land. Zo weigeren havenarbeiders niet langer geïmporteerde Tesla’s van schepen te lossen, zijn schoonmakers gestopt met het schoonmaken van de Tesla-kantoren en weigert het Zweedse postbedrijf niet langer kentekenplaten af te leveren aan de servicecentra waar geïmporteerde Tesla’s gereed worden gemaakt voor verkoop.
Dinsdag besloten ook havenarbeiders en chauffeurs in Denemarken zich aan te sluiten bij de actie. Hierdoor kan Tesla voorlopig geen auto’s bestemd voor de Zweedse markt via het buurland vervoeren, waarbij een voor de hand liggende omweg wordt afgesloten. Het conflict kan zich binnenkort verder verspreiden, ook onder werknemers in de transportsectoren van Noorwegen en Finland zijn momenteel in gesprek over de mogelijkheid om zich aan te sluiten bij het Zweedse protest, zei een van de betrokken vakbondsfunctionarissen dinsdag tegen de Amerikaanse tv-zender CNN.
Zweden is een relatief kleine markt voor de Amerikaanse autofabrikant. Van de ruim 1,3 miljoen verkochte Tesla’s in 2022 gingen ruim 9.000 naar Zweedse klanten. Het bedrijf is marktleider in de verkoop van elektrische auto’s, maar vorig jaar werden er in Duitsland (70.000), Groot-Brittannië (51.000) en Noorwegen (21.000) meer Tesla’s verkocht. In thuisland, de VS, verkocht Tesla ruim een half miljoen exemplaren (in Nederland waren dat er bijna 5.000).
Cultureel geladen
Het toenemende arbeidsconflict is deels cultureel geladen: Zweden kent lange tijd een sterke vakbondscultuur. Arbeidsvoorwaarden worden vrijwel altijd bepaald via cao’s tussen werkgevers en werknemers. Ongeveer 90 procent van alle Zweedse werknemers valt onder een collectieve arbeidsovereenkomst. Ruim 70 procent is lid van een vakbond; in Nederland is dat nog geen vijfde.
Volgens de betrokken vakbonden gaat het conflict dus niet alleen om Tesla, maar staat het hele ‘Zweedse model’ van cao’s op het spel. Als Tesla wegkomt met het niet sluiten van een cao, bestaat de angst dat andere bedrijven dit voorbeeld zullen volgen.
Ook andere multinationals hebben het systeem de laatste tijd getest, zoals muziekplatform Spotify in de zomer weg van collectieve arbeidsonderhandelingenen betaalplatform Klarna sloot vorige maand pas een cao dreiging van stakingen.
Tesla-topman Elon Musk – grootaandeelhouder met 13 procent van de aandelen – is een uitgesproken tegenstander van vakbonden. “Ik ben het niet eens met het hele idee van vakbonden”, zei hij vorige week tijdens een bijeenkomst De New York Times georganiseerd podium gesprek. “Ik geloof dat vakbonden inherent negativiteit creëren binnen een bedrijf, en een situatie tussen huisbaas en werknemer.” eerder beschreven hij de staking in Zweden op zijn eigen sociale mediaplatform X als ‘krankzinnig’.
Lees ook
Een bezoek aan de Tesla-fabriek leert dat het bedrijf de auto-industrie binnen tien jaar op afstand heeft gezet
gemeld de krant Aftonbladet Woensdag om “hem te informeren over het aanhoudende arbeidsconflict” waaraan Tesla wordt blootgesteld. Volgens de krant heeft de Zweedse regering dat verzoek afgewezen.
Voor Musk schuilt de grootste bedreiging in het risico dat de onrust zich nog verder zal verspreiden – vooral naar Duitsland. Twee derde van alle verkochte auto’s in Europa wordt geproduceerd in Tesla’s ‘gigafabriek’ net buiten Berlijn, met 10.000 werknemers. Ook vakbonden zijn daar de laatste tijd actief. De machtigste vakbond in de Duitse auto-industrie, IG Metall, maakte in oktober bekend Tesla-werknemers te willen behouden.
Hoge werkdruk
Volgens IG Metall hebben werknemers in de Duitse fabriek te maken met hoge werkdruk en slechte arbeidsomstandigheden, en verdienen ze tot 20 procent minder dan hun collega’s bij andere autobedrijven waar een cao is afgesloten. Voorzitter Christiane Benner van IG Metall gezegd om “geen vakbondsvrije zones” te accepteren, “zelfs niet op Mars” – een verwijzing naar het vorige van Musk aankondiging dat hij vóór zijn dood Tesla’s op die planeet wil produceren. Een verstoring van het Duitse productieproces zou de Europese verkopen van Tesla ernstig kunnen schaden.
De onrust onder werknemers is geen exclusief Europees probleem. Ook in Amerika waren er dit najaar grootschalige stakingen bij autobedrijven onder leiding van de grootste autovakbond, United Auto Workers (UAW). Dit leidde tot een loonsverhoging van 30 procent voor medewerkers van ‘de Grote Drie’: General Motors, Stellantis en Ford. De UAW maakte onlangs bekend dat zij zich in de nabije toekomst gaat inspannen om werknemers van andere grote autobedrijven te werven die nog niet bij een vakbond zijn aangesloten. begaanom hun arbeidsomstandigheden te verbeteren. Tesla-werknemers zijn een belangrijk doelwit. Dit lijkt ook een mogelijke trigger voor conflicten te zijn: eerder dit jaar ontslagen Tesla heeft in de VS nog enkele tientallen werknemers in dienst omdat ze zich bij een vakbond wilden aansluiten.
In Zweden is het einde van de huidige stakingen nog niet in zicht. De betrokken vakbonden beschikken over een stakingsfonds van ruim 1 miljard euro, waarmee ze tijdelijk de lonen en pensioenpremies van stakende werknemers kunnen betalen. Volgens de Zweedse wet mag Tesla stakende werknemers niet ontslaan. ‘Er is geen limiet aan hoe lang we kunnen staken’ gezegd een bezorgde vakbondsfunctionaris vorige week tegen de Financiële tijden. “Wij hebben de middelen om dit jarenlang vol te houden.”
