Bijna 70 jaar geleden speelde Wim Kan zijn eerste oudejaarsconferentie; een komische terugblik op het afgelopen jaar. De grootste komieken hebben zich sindsdien aan deze traditie gewaagd. Op 31 december is het de beurt aan Micha Wertheim (51), geboren in Groningen.
‘Eindelijk is het zover. Je favoriete cabaretier, die door anderen niet wordt begrepen, maar die je wel kunt waarderen, kan het oude jaar afsluiten op NPO1.’
Negen maanden geleden maakte Micha Wertheim (Groningen, 1972) bekend dat hij dit jaar de traditionele oudejaarsconferentie zou organiseren. Opmerkelijk, want wat je ook over Wertheim kunt zeggen, het woord ‘traditioneel’ zal niet snel in de mond genomen worden. Hij staat bekend om zijn formele experimenten en om zijn soms bizarre logica.
Wertheim schreef theatergeschiedenis
Voorbeelden? Bij de uitvoering Voor de zoveelste keer (2010) speelde Wertheim twee keer achter elkaar een deel van zijn tekst. Zes jaar later, met het programma Ergens anders, hij schreef theatergeschiedenis door niet in de uitverkochte theaters te verschijnen. Terwijl zijn stem door de speakers klonk en een robot het publiek vermaakte, zat Wertheim thuis op de bank. De één vond het een briljante vondst, de ander eiste zijn geld terug.
Tijdens de coronaperiode waren de rollen omgedraaid: Wertheim was inmiddels wel aanwezig, maar de zalen bleven leeg. Via livestreams konden mensen de cabaretier in hun eigen thuissituatie aan het werk zien, met bovenaan camerabeelden vanuit drie posities in de schouwburg, en onderaan – via webcams – andere toeschouwers in hun huiskamer.
Sfeerverhogend, innovatief en technisch geavanceerd. Maar Wertheim is – zoals recensent Jacques d’Ancona in 2021 schreef – ‘vooral geen docent die met zijn tong in zijn schoenen door het nieuws van de dag rent’. Dat juist hij op de oudejaarsconferentie speelt, roept vragen op.
Geen interviews, geen recensenten
Dat hadden we graag aan Wertheim gevraagd, maar de Groninger wilde geen interviews vooraf en tolereerde geen recensenten in de zaal tijdens de try-outs van Micha Wertheim vóór twaalf. Bezoekers die simpelweg een kaartje kochten, werden dringend verzocht geen foto’s te maken. De cabaretier speelt graag met spanning en verwachtingen. Elke foto op Facebook of Instagram kan die magie doorbreken.
Uiteraard verklappen we hier ook geen grapjes en kun je op oudejaarsavond zelf het decor bekijken. Feit is dat Wertheim – zeker naar zijn maatstaven – toegankelijk is Vóór twaalf is zich duidelijk bewust van de traditie waarin hij staat. Vervolgens geeft hij er zijn eigen draai aan door wederom enkele technische grenzen te verleggen. Hij gebruikt het afgelopen jaar als kans voor een veel breder programma.
Dat is trouwens een trend van de afgelopen tien jaar. Terwijl Wim Kan, Freek de Jonge en Youp van ‘t Hek de oudejaarstraditie vormgaven, doet BNNVARA steeds vaker een beroep op minder voor de hand liggende cabaretnamen: Theo Maassen (2013), Herman Finkers (2015) en Marc-Marie Huijbregts (2018) zijn geen bekender dan Micha Wertheim vanwege hun politieke uitspraken of commentaar op actuele nieuwsgebeurtenissen.
Miljoenen mensen voor Claudia de Breij
Toch trokken ze tussen de oliebollen en het vuurwerk een miljoenenpubliek. Vorig jaar keken 1,6 miljoen mensen naar de derde oudejaarsconferentie van Claudia de Breij, wederom een vrij traditioneel programma. Dankzij uitgesteld kijken verdubbelde het aantal kijkers in de daaropvolgende dagen.
Recordhouder qua aantal oudejaarsconferenties is veruit Dolf Jansen. Hij speelde er ongeveer 25, waarvan elf samen met Hans Sibbel (‘Lebbis’). Met hun twaalfde oudejaarsavondshow Subliem Lebbis & Jansen reizen al maanden naar de Nederlandse theaters, maar een radio- of tv-uitzending zit er (weer) niet in. Wel kan heel Nederland op 30 december virtueel aanwezig zijn via een livestream van De Kleine Komedie in Amsterdam (dekleinekomedie.nl).
Opvallend genoeg ontbreken de reclames dit jaar. Guido Weijers slaat een jaartje over; vanaf 12 januari speelt hij zijn nieuwe voorstelling Momentum – en blijkbaar was niemand bereid in dat gat te springen. RTL4 sluit het jaar af met de finale van De gemaskerde zanger SBS6 doet dat met de I Love Holland Oudejaarsavondspecial en de registratie van de Ziggo Dome liveshow Vandaag Binnen.
Uitzending
Micha Wertheim vóór twaalf, Zondag 31 december om 22:25 uur op NPO1.
