Het ruiken van de traan van een vrouw lijkt een meetbaar effect te hebben op mannen, en als gevolg daarvan zullen zij zich waarschijnlijk anders gedragen.
Intuïtief klinkt het plausibel: als iemand anders begint te huilen, ben je eerder geneigd zachtaardig te zijn. Maar is dat aantoonbaar en zo ja, hoe werkt dat? Onderzoekers van het Weizmann Instituut in Israël hebben een manier gevonden om hier licht op te werpen.
Eerdere studies hebben aangetoond dat knaagdieren volop gebruik maken van sociaal-chemische signalen: ze scheiden stoffen af die een chemische reactie in de hersenen van anderen teweegbrengen, wat tot ander gedrag leidt. Blinde muizen rollen bijvoorbeeld door hun eigen tranen om de stemming van dominante mannetjes te verzachten.
Maar er zijn goede redenen om niet zomaar te verwachten dat dit bij andere zoogdieren zoals wij ook zo zal werken. “Knaagdieren hebben een zeer sterk ontwikkeld vomeronasaal orgaan”, legt gedragsbioloog Tom Roth van de universiteiten van Leiden en Utrecht uit. “Voor ons is dat nauwelijks het geval. Ruiken is voor een knaagdier als het ware wat zien voor ons is.”
Bij mensen was al bekend dat mannen minder testosteron aanmaken als ze vrouwentranen ruiken. Gegeven wat we weten over testosteron, was het niet vergezocht om een verband te vermoeden met de mate van agressie. Is het waar dat het ruiken van tranen in de praktijk daadwerkelijk de agressie vermindert?
De tegenstander ‘terugnemen’ of niet?
Om dit te bereiken moesten een aantal mannen een spel spelen, leggen de onderzoekers uit in hun artikel in het wetenschappelijke tijdschrift Plos-biologie. Dat was tegen een voorgeprogrammeerde computer, maar ze kregen te horen dat het een andere man was. In elke hand kregen ze een knijpbal en moesten daarin op gezette tijden knijpen. In tien seconden konden ze zo’n 60 eurocent verdienen.
Maar hun ‘tegenstander’ kon er op bepaalde momenten voor kiezen een deel van de opbrengst te stelen en op eigen naam te zetten, en de computer deed precies dat. In de volgende ronde konden de cavia’s revanche nemen. Ze hadden de mogelijkheid om slechts één van de twee ballen te knijpen, waardoor de tegenstander geld zou verliezen. Zij hadden hier niets aan, dit geld hebben zij zelf niet ontvangen. Pure agressie, waarbij het motief van eigenbelang werd uitgesloten.
De traan zette iets in beweging
Daarna was het een kwestie van snuffelen terwijl ze het spel speelden. De deelnemers konden echte tranen onder hun neus krijgen of een zoutoplossing. Voor de zekerheid werd het over de wangen van de traandonoren gedruppeld, om te controleren of contact met de wang enige chemische invloed zou hebben. De stoffen werden door alle proefpersonen als geurloos ervaren. Het gedragsverschil tussen de twee was erg groot: na het snuiven van tranen vertoonden de proefpersonen maar liefst 43,7 procent minder agressief gedrag tegenover hun tegenstander.
Om te zien wat er in de hersenen gebeurde, werd het experiment nog een keer herhaald, maar dit keer met een MRI-scanner die de hersenactiviteit van de proefpersonen in de gaten hield. Na het ruiken van tranen was er een vermindering van de hersenactiviteit, voornamelijk in een paar regio’s, waaronder twee die eerder in verband werden gebracht met agressief gedrag. Daarnaast testten ze in een reageerbuis wat er gebeurde als ze tranen toevoegden aan een aantal bekende reukreceptoren in de menselijke neus. Bij vier daarvan vonden ze een duidelijk effect: de scheur zette iets in beweging, en bij de zoutoplossing gebeurde dat niet.
Een chemische beschermingsdeken
Alles bij elkaar genomen zijn dit sterke aanwijzingen dat de scheur van een vrouw door de neus van een man een chemisch proces in gang zet, concluderen ze. Een proces dat zich uit in minder agressief gedrag. Ze spreken van een chemische beschermingsdeken.
Maar dit is zeker niet het laatste woord over het effect van tranen op anderen, zoals de onderzoekers zelf erkennen. Hoe duidelijk de hersenactiviteit op de scan ook afnam door een scheurtje, het zeer sterk dempende effect op agressie werd bijvoorbeeld in de MRI-test niet herhaald. Dat is een probleem en vergt nieuwe experimenten om te kijken of het eerste resultaat geverifieerd kan worden. De onderzoekers willen het experiment ook graag op vrouwen doen. Dat gaat de donoren veel tranen kosten.
Bovendien, zegt Roth, opent dit onderzoek de deur voor veel vervolgvragen: alleen emotionele tranen van vrouwen zijn nu getest, maar hoe werkt dat bijvoorbeeld bij tranen die door de wind worden opgewekt, of bij mannentranen? En treedt zo’n effect misschien ook op bij andere afscheidingen, zoals zweet?
Hoe tranen te verzamelen
‘Overweldigend ingewikkeld’, noemen de onderzoekers het, om de ‘stimulus’ te verzamelen die in dit onderzoek is gebruikt. Na lang zoeken vonden ze zes jonge vrouwen die snel ontroerd zijn en waren bereid mee te werken. Ze moesten de pil slikken om te voorkomen dat hun menstruatiecyclus hun lichaamsgeur zou beïnvloeden. Bij elke donatie werden ze gescreend op problemen die afwijkingen in de traan konden veroorzaken, zoals wat ze hadden gegeten. En uiteraard was make-up voor en tijdens de donatie uitgesloten.
Toen keken ze zielige filmfragmenten terwijl ze voor een spiegel zaten met een ampul onder hun oog om de tranen op te vangen. Samen deden ze dat bijna honderd keer. Een gemiddelde donatie leverde 1,6 milliliter van de kostbare stof op. Alles bij elkaar was het als een koffiekopje vol. Het werd ingevroren in vloeibare stikstof en bewaard bij 80 graden onder nul totdat het onder de neus van een deelnemende man werd gehouden.
Lees ook:
Dezelfde geur, genetica of cupmaat als je beste vriend: dat is geen toeval
Jij kiest je vrienden. Denk je. Maar de basis voor vriendschappen blijkt niet zozeer een gedeeld gevoel voor humor of waarden te zijn. Fysieke kenmerken spelen een verrassend grote rol.
