Sander van de Streek (30) kan zich één dopingcontrole nog levendig herinneren. Als speler van SC Cambuur werd hij verslagen na een wedstrijd tegen zijn latere werkgever FC Utrecht. Na anderhalf uur in de dopingcontrolekamer kon er nog steeds niet in de pot worden geplast. Zijn medespelers stonden ongeduldig te wachten in de teambus voor de Galgenwaard. Het was al laat in de avond en de terugreis zou bijna twee uur duren.
Uiteindelijk vertrokken zijn teamgenoten zonder hem. Van de Streek, momenteel onder contract bij het Turkse Antalyaspor, reed pas later met een clubmedewerker naar Leeuwarden. Onderweg kwamen er plagerige berichten binnen in de groepsapp van de selectie: ‘Welterusten jongens. Streekie, ben je al thuis?’
Vraag het aan een willekeurige dopinginspecteur en er zullen nog veel meer opmerkelijke anekdotes naar voren komen. Over het verstoppen van een urinepotje in het toilet of stiekem plassen met een vastgebonden neppenis. Het is niet verwonderlijk dat het nu verplicht is om de akte daadwerkelijk met eigen ogen te controleren. Er zijn zelfs gevallen geweest waarbij de speler in kwestie, met shirt en voetbalbroek opgetrokken tot aan de knieën, drie tot vier uur na de wedstrijd niet de verplichte 90 cc urine produceerde, ongeveer een derde van een blikje frisdrank. .
Tijdens zijn carrière is Van de Streek een aantal keren gecontroleerd op prestatiebevorderende middelen. Dat is vaker dan Sven Nieuwpoort (30), al heeft de verdediger van Excelsior ook moeten wachten tot een medespeler ging plassen. In het voorjaar stond er voor het eerst in zijn inmiddels tien jaar durende carrière een keurmeester voor hem naast het trainingsveld in Kralingen. Of hij zich direct na de slotwedstrijd wilde melden. In de tussentijd mocht Nieuwpoort niet douchen of naar het toilet gaan.
Opgeschud
Sinds vorig seizoen is de dopingjacht in het profvoetbal opgeschud. Waar vroeger de nadruk lag op wedstrijdcontroles, legt de Dopingautoriteit nu, net als bij veel andere sporten, verrassingsbezoeken af tijdens de trainingen. Terwijl individuele sporters verplicht zijn om dagelijks aan te geven waar ze verblijven, zullen teammanagers dit in 2023 voor voetballers doen, zodat inspecteurs hun locatie weten. Ongeveer tweederde van de controles vindt ‘buiten concurrentie’ plaats.
“Wij vragen ons voortdurend af of we de controles wel goed doen”, zegt Vincent Egbers, voorzitter van de Dopingautoriteit, in zijn kantoor in Capelle aan den IJssel. “Op deze manier hebben controles een afschrikkende werking en zijn we minder voorspelbaar.”
Nog een verandering in aanpak: controles vinden niet langer plaats op basis van loting aan het begin van het seizoen, maar worden steeds meer informatiegestuurd. De tijd van willekeur is voorbij. Welke spelers hebben de grootste pakkans? Als voorbeeld noemt Egbers een geblesseerde aanvaller die wil terugkeren voor een eindtoernooi of een oudere doelman die aan het einde van zijn carrière een contract wil veiligstellen. Of spelers van clubs die in de problemen zitten en waar de voetballers onder grote spanning staan. Ook heeft de Dopingautoriteit de bevoegdheid om te reageren op ernstige vermoedens. Het gewijzigde beleid heeft vooralsnog niet tot nieuwe dopinggevallen geleid.
Drieduizend cheques per jaar
Waren er twintig jaar geleden in het betaald voetbal zo’n zeventig controles per jaar, tegenwoordig – naast controles op de eigen toernooien door de UEFA en de FIFA – tweehonderd keer voor ongeveer duizend voetballers. De Dopingautoriteit beschikt over de financiële middelen om in de topsport in totaal drieduizend controles per jaar uit te voeren. Zo zijn er in 2022 bij de atletiek 384 controles uitgevoerd, bij judo 99, bij hockey 82 en bij roeien 522, terwijl de financiële belangen bij voetbal misschien wel het grootst zijn.
Internationaal is Paul Pogba de nieuwste speler die is opgepakt. De Fransman testte bij zijn club Juventus positief op het mannelijke geslachtshormoon testosteron. In Nederland zijn de afgelopen tien jaar vier positieve urinemonsters ingediend. André Onana is het bekendste voorbeeld, de doelman van (toen nog) Ajax slikte twee jaar geleden een maskeringsmiddel in de vorm van een diureticum. Zijn verdediging was dat hij het medicijn per ongeluk van zijn vrouw had ingenomen. De andere spelers testten positief op cannabis, cocaïne en een middel tegen astma.
Het laatste geval van echt eerste gebruik in het Nederlandse voetbal dateert uit 2010. De Belg Sven Verdonck, speler van Fortuna Sittard, dreigde zonder club te zitten en slikte anabole steroïden. Hij kreeg een schorsing van twee jaar.
“Dan vraag je je misschien af of we op de verkeerde momenten testen”, zegt Egbers. “Of de atleten hebben een stof gevonden die onze laboratoria in Gent en Keulen niet kunnen traceren. Toch zijn daar geen aanwijzingen voor. Ook niet vanuit het buitenland waar soms meer geld beschikbaar is voor keuringen.”
Je kunt zeggen: als je niet zoekt, zul je niets vinden. Of: als je niet controleert, vang je niemand. De discussie over hoe technisch voetbal is of hoeveel doping helpt in een teamsport is zo oud als de weg naar Rome. “Uit onze ervaringen blijkt dat het gevaar van doping in het voetbal minder groot is dan bij risicosporten als wielrennen, roeien en schaatsen; sporten waarbij uithoudingsvermogen het verschil maakt en het individu meer te maken heeft met prestatiedruk”, zegt Olivier de Hon, wetenschapper bij de Dopingautoriteit.
Onderwijs
Egbers denkt dat hun investeringen in onderwijs werken. Het is het speerpunt van het ontmoedigingsbeleid van de Dopingautoriteit en de sportbonden. Sporters krijgen regelmatig een lesprogramma aangeboden om meer bewustzijn te creëren over de gevaren van doping.
Een hulpmiddel hiervoor is het NZVT (Nederlands Zekerheidssysteem Voedingssupplementen Topsport), een programma dat sporters de zekerheid geeft dat voedingssupplementen vrij zijn van dopingmiddelen. Het systeem is ontstaan als directe reactie op de nandrolonaffaire van internationals Jaap Stam, Frank de Boer en Edgar Davids, die vermoedden dat zij besmette supplementen hadden geslikt. Alle drie werden geschorst.
Ook Van de Streek en Nieuwpoort, die vinden dat er meer controles moeten plaatsvinden, zijn bekend met het systeem. “Al weten veel jongens dat niet”, zegt laatstgenoemde. “Er is veel onwetendheid in het voetbal. Desinteresse misschien. Als er doping wordt gebruikt, is dat waarschijnlijk onbewust.”
Meer kracht en snelheid
Freek Heerkens (34), verdediger van Willem II, constateert net als zijn twee collega’s dat er in de Nederlandse kleedkamers weinig tot geen discussie over bestaat. “Het zou ongelooflijk naïef zijn om te denken dat doping niet voorkomt in het voetbal. Daar moet iedereen het over eens zijn. Ik moet zeggen dat ik het nog nooit heb gezien.”
Alle drie erkennen ze het toegenomen belang van snelheid en kracht in hun sport. In de statistieken wordt bijgehouden hoeveel afstand ze per wedstrijd lopen en hoeveel intensieve sprints ze afleggen. Bovendien is herstel essentieel in een steeds moordender speelschema.
“Uithoudingsvermogen en kracht spelen zeker een rol”, zegt De Hon. “Als je naar de statistieken kijkt, vallen de meeste doelpunten in het laatste kwartier van de eerste en tweede helft. De ene partij wordt moe, de tegenstander profiteert ervan. Er is potentieel om de prestaties te verbeteren.”
Aan de andere kant onderkent De Hon ook het gevaar van beïnvloeding in teamsporten. Als een belangrijk figuur binnen het team, zoals een aanvoerder of arts, positief is over een bepaald medicijn, bestaat de kans dat een groot deel van het team meedoet.
Egbers en De Hon vinden dat de tweehonderd cheques in het voetbal voorlopig voldoende zijn. Sterker nog, gezien het risico van dopinggebruik vinden ze dat aantal van tweehonderd op een totaal van drieduizend zelfs aan de hoge kant. “We hebben geen keus”, zegt Egbers. “Er is veel geld mee gemoeid. Voetbal is een ontzettend belangrijke sport. Dus ja, niet iedere voetballer wordt gecontroleerd, maar we willen wel ieder seizoen alle teams controleren om de vinger aan de pols te houden.”
Lees ook:
En nog een schandaal bij Juventus: de positieve test van Pogba
Juventus wordt nog steeds achtervolgd door schandalen. Nu is de ster Paul Pogba opnieuw positief getest op doping
