/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data113818522-9a4adb.jpg)
‘Verwarde man in gestolen kleding slaat raam uit bakkerij in’ ‘Overval verwarde man met slagersmes’. ‘Verwarde man laat verdacht zakje achter in McDonald’s toilet’ Zomaar een greep uit de regionale krantenkoppen van de afgelopen maand. En dan hebben we het nog niet eens over de gijzeling in Ede zaterdag. Het was zo ernstig dat de verwarde man werd gepromoveerd tot ‘man met psychische problemen’.
De laatste jaren is de verwarde man steeds vaker in het nieuws: mensen in psychische nood die overlast veroorzaken door bijvoorbeeld willekeurig geweld te gebruiken. In de achtdelige documentairereeks Verward (NPO 3) onderzoekt Jessica Villerius de verhalen achter die krantenkoppen. Als uitgangspunt neemt ze de moord op voormalig politicus Els Borst door een verwarde man. Uit een rapport dat over dit onderwerp verscheen, bleek onder meer dat de zorg voor mensen met acute psychische problemen ondermaats was. De auteur van dat rapport zegt dat er tien jaar later niets is verbeterd.
Verward begint met een reeks dodelijke incidenten. Maar het programma komt pas echt tot leven als Villerius verwarde mannen behandelt die hier vooral zelf last van hebben. Ze bezoekt er een paar met Jan, een politieagent die zich zorgen maakt over het lot van de verwarde man. Anthony was een jonge folkzanger die ontspoorde en nu in een afvalcontainer woont. Villerius en Jan bezoeken samen zijn nieuwe verzorgingshuis in aanbouw. Anthony vult zich aan: het is lang geleden dat hij een huis had. We zien hem ook in een videoclip uit de tijd dat hij nog al zijn tanden had. Glanzende witte tanden met vampierachtige hoektanden. Misschien was het een kunstgebit.
Villerius maakt vooral een serie mooie reportages, vol bijzondere verhalen en mensen. We horen niet veel over de oorzaken van de epidemie van verwarde mannen, maar misschien wel. Wijzer heeft daar al een serie over gemaakt. De oorzaak zijn vooral de bezuinigingen op de psychologische zorg. De verwarde man mag niet loslopen.
Schaamte en verdriet
Het tweede deel van Uit de kramp (NPO 3), een drieluik over racisme, opent met Sosha Duysker die een oude blog van zichzelf voorleest aan haar therapeut Glenn Helberg. De blog dateert uit de tijd dat ze zichzelf zo wit mogelijk wilde presenteren en is bedoeld om een blank publiek gerust te stellen. Ze droeg haar krullen in een paardenstaart om niet opgemerkt te worden. Ze wilde ‘normaal’ zijn. Als ze het nu leest, is ze vervuld van schaamte en verdriet over het meisje dat ze was, het meisje dat zichzelf ontzegde alleen maar om verbinding te maken.
Uit de kramp is een zeer leerzame, aantrekkelijk vormgegeven serie ‘racisme voor beginners’ waarin de basiskennis bijna als een YouTube-tutorial op een rij wordt gezet. Je zou het op alle scholen moeten laten zien. Maar de serie is vooral ontroerend als Duysker zichzelf onder de loep neemt. Ze begon de serie opnieuw, met het optimistische doel om het gesprek over racisme vooruit te helpen. In de eerste aflevering vertelt ze dat ze zelf niet veel last heeft gehad van racisme. Daar komt ze van terug in de tweede aflevering.
De blog leest ze ook aan de keukentafel bij haar vader thuis, omringd door haar zussen. Het gezin komt uit Amsterdam maar is verhuisd naar het Westfriese Bovenkarspel. Haar vader had er nooit echt over nagedacht wat het opgroeien in een wit dorp voor zijn dochters betekende. Hij had ook nooit gereageerd op de blog. Het was haar persoonlijke zoektocht, dacht hij. Sosha’s oudere zus, dramaschrijfster Esther Duysker, vindt dat de vader dat had moeten doen, om zijn drie dochters beter te beschermen. In het laatste deel, volgende week, zegt Sosha dat ze de serie is begonnen om ‘de mensheid uit de kramp te halen’, maar dat het meer een persoonlijke zoektocht is geworden. Dat is een verrijking.
Wilfred Takken en Amber Wiznitzer zijn benoemd tot vaste tv-critici NRC. Zij vielen al tijdelijk in voor Rinskje Koelewijn en zullen voortaan om de week de Zap-rubriek verzorgen.
