De geestelijke nood onder kinderen en jongeren in het aardbevingsgebied in Groningen neemt de vorm aan van een acute crisis. Een crisisaanpak is noodzakelijk om problemen in hun volwassen leven te voorkomen.
Dat is de rode draad uit een onderzoek dat het Mijnschade Instituut Groningen (IMG) donderdag presenteerde tijdens een symposium voor regionale bestuurders, onderwijsinstellingen en hulpdiensten. Het rapport is bedoeld als leidraad om tot een gezamenlijke aanpak te komen.
Kinderen in het aardbevingsgebied hebben het zwaar, blijkt uit een onderzoek van de Hanzehogeschool onder zorgverleners en docenten. Niet alleen de onrust in de bodem heeft voor veel jongeren een grote mentale impact, maar ook de gevolgen ervan in hun thuissituatie, op school en in hun leefomgeving.
Stress bij ouders treft ook kinderen: de ontwikkeling onder druk
Ouders zijn onzeker over de schade en het herstel door de aardbeving en de stress thuis treft ook hun kinderen. Zeker als zij voor langere tijd hun woning en vertrouwde omgeving moeten verlaten om hun ouderlijk huis te versterken of na sloop moeten verhuizen naar een nieuwe woning op een andere locatie.
Dit zorgt bij jongeren tot 17 jaar voor stress en problemen als concentratieverlies, slapeloosheid en bedplassen, zien hulpverleners en docenten. Voor harde cijfers over afnemende schoolprestaties is het nog te vroeg, maar ook die staan onder druk, zeggen onderzoekers Susan Ketner van de Hanze en Ria Reis.
Als de regionale overheden niet op zeer korte termijn de krachten bundelen met het onderwijs, de (jeugd)zorg en andere betrokken overheden, zal de generatie die nu in Groningen opgroeit blijvende schade lijden aan de ontwikkeling ervan, waarschuwen de onderzoekers.
Kom nu in actie om de spiraal voor toekomstige generaties te doorbreken
En dat heeft niet alleen gevolgen voor hun eigen toekomstperspectief, maar ook voor dat van hun kinderen, zegt onderzoeksbegeleider Reis. Ze verwijst naar Limburg, dat vele decennia na de sluiting van de mijnen nog steeds kampt met aanzienlijke psychosociale achterstanden die van generatie op generatie worden doorgegeven. “Als je iets wilt veranderen, moet je nu iets doen.”
Er is in Groningen al een breed scala aan hulpverlening beschikbaar om jongeren op koers te houden. Maar dit is versnipperd, veelal projectmatig en lokaal aangestuurd per gemeente. Om echte vooruitgang te boeken is meer regie en samenwerking nodig. Het IMG-rapport koppelt de bevindingen aan een reeks aanbevelingen om dit aan te pakken met een gezamenlijk ‘masterplan’.
Voor jongeren in een relatief stabiele gezinssituatie doen eenvoudige spelletjes, sport of creatieve activiteiten vaak veel voor een optimistischere kijk op het leven. Maar voor kinderen met autisme of ontwikkelingsproblemen is (veel) meer nodig. Laat staan voor klasgenoten waar de aardbevingsproblemen thuis worden opgeteld bij armoede en psychische of verslavingsproblemen.
De veerkracht van ouders en de kennis van professionals moeten vergroot worden
Meer mentale ‘veerkracht’ bij ouders moet daarom één van de speerpunten zijn in het masterplan dat de onderzoekers voor ogen hebben. Maar het onderwijs heeft ook een belangrijke taak om de neerwaartse spiraal te keren. “Dat kan niet zonder extra geld voor meer mankracht en aandacht voor kinderen”, zegt Hanze-onderzoeker en docent Ketner.
Vooral omdat begeleiding nog te veel de verantwoordelijkheid is van individuele docenten: docenten die worstelen met hun declaratiedossiers willen hun leerlingen in de klas niet altijd ‘lastig vallen’ met de problemen, collega’s van buiten de regio hebben er minder gevoel voor en daardoor vaak Herken mentale problemen niet.
Over het algemeen zou er daarom meer ‘aardbevingsgeletterdheid’ moeten zijn onder hulpverleners: gevoel voor de specifieke problemen waarmee kinderen in de regio worden geconfronteerd en kennis van passende hulp. Niet alleen bij leerkrachten, maar bij alle professionals die met kinderen in aanraking komen.
‘Als IMG dragen wij er ook aan bij dat mensen de weg kwijtraken’
“Het is aan de regiodirecteuren om die uitdaging op te pakken”, zegt verantwoordelijk IMG-bestuurslid Els van Schie. Niet voor niets zijn de eerste exemplaren van het onderzoek voor de Groningse ‘aardbevingsagent’ Susan Top en Henk Nijboer, die als kwartiermaker een Sociale Agenda ontwikkelt in het kader van Nij Begun, het ontwikkelingsprogramma waarvoor het kabinet geld gaat uitgeven. in totaal 7,5 in de komende dertig jaar. miljard in Groningen.
Met het onderzoek en de beleidsadviezen verbreedt het IMG zijn eigenlijke missie, legt Van Schie uit. Het instituut is opgericht om het herstel van aardbevingsschade te begeleiden en te financieren. Maar de schade zit niet alleen in huizen, ook mensen hebben reparaties nodig. Het instituut richt zich hier dan ook steeds meer op.
“Als IMG voelen wij nadrukkelijk een verantwoordelijkheid voor het herstel van mentale schade”, zegt Van Schie. “Wij dragen er ook aan bij dat mensen de weg kwijtraken. Vastlopen in procedures veroorzaakt alleen maar stress. Er ligt dus een grote taak voor het IMG maar ook voor de Nationaal Coördinator Groningen: het moet echt zachter, menselijker en makkelijker.”
Instituut wil meedoen aan de discussie: ‘Dit laten we niet zomaar in de pot vallen’
Voor opdrachtgever IMG en Hanzedocent Ketner is het offensief voor meer en betere jeugdzorg met het nu gepresenteerde onderzoek nog niet voorbij. Beiden blijven expliciet betrokken bij de ontwikkeling van de aanbevelingen. “We laten het niet zomaar in handen van de regiobestuurders vallen, van: heb er plezier mee”, verzekert Van Schie. “Onze ambitie is dat hier echt iets mee gebeurt.”
